‘Scholen moeten werk maken van online gedragscodes om pestgedrag te vermijden’

Tijdens de Vlaamse Week tegen Pesten richt freelancejournaliste Magali De Reu zich tot scholen: ‘Als online gedragscodes bijna tien jaar geleden werden gebruikt, had ik waarschijnlijk nooit zo geleden.’

Ik werd, net als zoveel jongeren, gepest. Het begon toen ik ongeveer acht jaar oud was en zou pas twaalf jaar later eindigen. Hoewel ons onderwijs vandaag veel onderneemt tegen pestgedrag, denk ik dat er nog één ding ontbreekt: een focus op netiquette. Beste scholen, maak alsjeblieft dringend werk van online gedragsregels en praat erover met leerlingen.

Scholen moeten werk maken van online gedragscodes om pestgedrag te vermijden.

We leven in een digitaal tijdperk, en dit lijkt alsmaar meer door te dringen in ons onderwijssysteem. Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) wil werk maken van de digitale geletterdheid van jongeren, wat scholen massaal toejuichen. Lesmateriaal wordt centraal ter beschikking gesteld van studenten en het gebruik van digitale tools wordt niet langer afgestraft in de klas. Hoera!

Dit is een merkwaardige evolutie, want toen ik in 2009 mijn marketingstudies aanvatte aan de Antwerpse Karel de Grote Hogeschool, werd laptopgebruik nauwelijks toegestaan. Het online verlengstuk van de hogeschool was die naam niet waard en scoorde slecht op vlak van gebruiksvriendelijkheid en duidelijkheid. Een klasgenoot bouwde dus maar zelf een website om lesmateriaal en tips te verzamelen. Maar het was diezelfde website waarop ik niet veel later mijn hoofd zag, afgebeeld op een naakt vrouwenlichaam. Hilarisch was het, volgens mijn klasgenoten.

Moet ik nog zeggen dat ik slecht in de groep lag? Ik was kop van jut, en leerde meteen dat zoiets niet enkel bestaat op de lagere en middelbare school. Op pesten staat kennelijk geen leeftijd. En zelfs de wijsheid die met de jaren komt, leert je niet hoe je met pesten moet omgaan. Ook al was ik op dat moment bijna twintig jaar oud, ik wist totaal niet wat gedaan. Als reactie vertelde ik op andere internetfora welk onrecht mij werd aangedaan en vermeldde ik expliciet de naam van de dader. Dat kwam me duur te staan, nog meer mensen keerden zich tegen me.

Ja, ik heb dit hogerop aangekaart, maar had de indruk dat mijn klacht niet ernstig werd genomen. Temeer omdat ik zelf ook geen heilig boontje was. Ik woonde niet alle lessen bij, besteedde onvoldoende aandacht aan mijn studies en kon nogal scherp uit de hoek komen. De kwestie werd geparkeerd, een typisch voorbeeld van ‘gekibbel tussen jongeren’. Dat dit ‘gekibbel’ iemand, die als jong kind ook al gepest werd, kan kraken, leek onmogelijk.

Vandaag zijn het internet en sociale media zo alomtegenwoordig dat dit soort incidenten dagelijkse kost zijn. Anonieme dreigementen, Facebookgroepen die één persoon viseren en vernederen, filmpjes die circuleren… Ik zou bijna dankbaar moeten zijn dat zulke pesterijen in mijn tijd nog niet bestonden. De gevolgen zijn altijd schrijnend, zeker als ze onomkeerbaar worden wanneer het slachtoffer zelfmoord pleegt.

Wanneer wordt er actie ondernomen door de scholen zelf? Tijdens de Week Tegen Pesten? Het is fantastisch dat zulke initiatieven bestaan, al zijn ze reactief van aard. In het onderwijs moeten we een proactieve aanpak nastreven, zeker nu jongeren meer dan ooit digitaal actief zijn.

Op school leer je al jaar en dag de elementaire beleefdheidsregels en de basisregels van wederzijds respect. Maar over online gedragscodes en omgangsvormen wordt geen woord gerept. Dat is volgens mij een gemiste kans, want online communicatie is nauwelijks vergelijkbaar met andere communicatie. Context en intentie krijgen er een hele andere invulling, alleen moet je als jonge student zelf achterhalen wat wel en niet hoort.

Ik denk dat meer scholen in het basisonderwijs al werk moeten maken van netiquette. Volgens de letterlijke definitie omvat ‘netiquette’ de ongeschreven richtlijnen en gedragsregels voor het gebruik van het internet. Ongeschreven, dat is net het probleem.

Door de vaak jammerlijke gevolgen van digitale interactie te schuwen en er niet over te praten, steek je onrechtstreeks pesters een hart onder de riem.

Begrijp me niet verkeerd, onderzoek voor dit stuk leerde me dat er al meerdere scholen zogeheten ‘netiquetteregels’ hebben gepubliceerd. Het belang van cyberethiek wordt dus niet langer compleet genegeerd.

Maar beste scholen, laat dit geen loze PR-stunt zijn. Aan alle leerkrachten: praat erover in de klas en bespreek wat al dan niet kan. Laat leerlingen praktijkoefeningen doen omtrent geschreven communicatie op het internet. Door de vaak jammerlijke gevolgen van digitale interactie te schuwen en er niet over te praten, steek je onrechtstreeks pesters een hart onder de riem. De scholen die pestgedrag straffen, doen daar ongetwijfeld goed aan. Maar in een steeds digitalere wereld moeten we toch ook preventief te werk gaan. De louter bestraffende mentaliteit die ons onderwijs hanteert voor alles wat met technologie te maken heeft, is niet langer voldoende.

Voer netiquette dus gerust in als vast onderdeel van het curriculum. En laat dit alsjeblieft niet iets zijn dat enkel een plaats krijgt in het secundair of hoger onderwijs. Veel kinderen van amper tien jaar oud bezitten vandaag al een smartphone en zijn online actief. Dat betekent dat netiquette met de paplepel moet worden ingegeven. Want vergeet niet: de kansen van het internet zijn legio, maar de bedreigingen evenzeer. Als online gedragscodes bijna tien jaar geleden werden gebruikt, had ik in ieder geval waarschijnlijk nooit zo geleden.