‘Schengen aan scherven: waarom grenscontroles niet de oplossing zijn’

‘De economische kostprijs van méér grenzen is gigantisch. Net nu is er politieke moed nodig om uit de Schengen-logica te stappen en fundamenteel anders met migratie om te gaan.’ Dat schrijft Maurits Vande Reyde, kandidaat-voorzitter van Jong VLD.

Het Schengenverdrag is het symbool bij uitstek van de Europese Unie. Geen wonder dus dat er de afgelopen dagen zware woorden vielen. Het einde van de eengemaakte markt was voor sommigen zelfs nabij. Dat is opvallend. Want de afgelopen jaren zagen we wel meer Schengenslippers. Zo waren er al tijdelijke grenscontroles in Frankrijk, Italië en Portugal. Het verdrag is daarmee typerend voor Europese samenwerking: grote symboliek, maar steeds het nationaal soevereiniteitspoortje op een kier.

Niemand die er zich toen echt veel zorgen over maakte. Dat gevoel is nu anders. De vluchtelingencrisis is niet tijdelijk en geen mens die weet waar het opbod aan grenscontroles heen gaat. Zelfs bij ons, niet meteen de meest problematische hotspot voor vluchtelingaanvragen, gaan er stemmen op voor nieuwe grenzen. De fundamentele zwakte van Schengen komt daarmee pijnlijk naar boven: heel de “hou ze tegen aan de rand”-aanpak werkt duidelijk niet.

Je kan daar op drie manieren mee omgaan. Een eerste is de meeste simpele: met de vinger wijzen naar landen aan die buitengrenzen. Dat is wat Nicolas Sarkozy deed met Italië in 2011; dat is wat sceptici van vrije migratiestromen nu doen met Griekenland. Vraag is wat ze daar dan wel moeten verzinnen. Een hek bouwen, zoals Hongarije? Er elektriciteit opzetten en de theme-song van Jurassic Park spelen? Het gaat het vluchtelingenvraagstuk geen centimeter dichter bij een oplossing brengen. Vraag het maar aan de honderden mensen die nu samengepakt zitten aan de Servisch-Hongaarse grens. Wie het gemist heeft in 1989 krijgt een heruitzending.

Een tweede aanpak is om grenzen binnen de Unie vanonder het stof te halen. Ook hier is de vraag wat het eigenlijk moet oplossen. Het probleem van heel de Schengen-aanpak, de totale zinloosheid van het probleem naar randzones te schuiven, wordt er enkel mee verlegd naar de contouren van elke lidstaat. Eens iemand begint moet de rest wel volgen. De economische kostprijs kan gigantisch zijn. Ga eender welk EU-gebouw binnen en er ligt wel een berg glossy brochures over de economische boost sinds 1995. Een minnetje voor die cijfers en je hebt meteen de kost van de kortzichtige grenzenfetisj die momenteel opgang maakt.

De enige juiste weg is om uit de Schengen-logica te stappen. In plaats van het probleem naar de randen te duwen moeten we fundamenteel anders gaan nadenken over migratie. Het debat daarover is de voorbije weken al eindeloos gevoerd. Er is politieke moed nodig om de instroom aan nieuwkomers als een opportuniteit in plaats van een te verdelen last te zien. Elke stroom aan risico-nemende vluchtelingen heeft een enorm groot economisch potentieel, zolang je er maar voldoende verantwoordelijkheidszin aan koppelt. De hulpverlener van onze ouders en de oprichter van de volgende Tesla: ze zitten allebei te wachten aan een prikkeldraad langs de Hongaarse grens.

In volle economisch crisis was er geen zinnig mens die pleitte voor hogere importtarieven en minder vrije handel. Nieuwe grenzen voor mensen opwerpen is daar nochtans het equivalent van in de huidige vluchtelingencrisis.

Een vrije markt, het summum van onze welvaart, is pas echt compleet als we ook de economische voordelen van vrije migratiestromen omarmen. Wir schaffen das.