Samenspel tussen gebouwen en bewoners meesterlijk in beeld gebracht

‘Magnum fotograaf Harry Gruyaert slaagt er in om het emotionele element dat ook goede architectuur kan dragen, op een onsentimentele, maar gevoelige manier te reproduceren’, vindt Ludo Bekkers.

Ondanks de heisa rond het Vlaamse en Antwerpse Bouwmeestersschap werkt het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) gestadig verder aan het inventariseren van de recente en meest geslaagde realisaties in hun jaarlijks architectuurboek. Zopas verscheen de elfde editie met een opvallende nieuwigheid. De Antwerpse Magnum fotograaf Harry Gruyaert (1941) die al jaren in Parijs woont en indrukwekkende projecten en daarbij horende boeken op zijn actief heeft, werd aangezocht om deze uitgave te illustreren. De beeldredacteur van het recente boek, Stefan Siffer, wilde dit keer iemand die met een onbevangen blik het routineuze het leven wil ontdekken met architecturale kwaliteit als inclusieve voorwaarde. Hij wilde weg van een jonge fotografische traditie die architectuur met een esthetische afstandelijkheid ging benaderen en, ondanks haar verdiensten in het herdenken van de relatie tussen het bouwwerk en de afbeelding er van, uiteindelijk terecht kwam in het midden van de kunstwereld.

Architectuurfoto’s werden beschouwd als kunstfoto’s waarbij de zin en de oorspronkelijke bedoeling er van een bijkomstigheid werd. Daar wilde het VAi van af en koos resoluut voor een soort fotografie waar de architectuur getoond wordt als belangrijk element in het leven van de gebruikers er van. En dat moest liefst met een onbevangen blik gebeuren, betrokken en met een juiste verhouding tussen wonen en leven.

Samenspel tussen gebouwen en bewoners

Dat de keuze viel op de ervaren Magnumfotograaf Harry Gruyaert was niet evident, want het programma dat het VAi stelde lag dichter bij de “hongerigheid” in de wereld van een zeventienjarige dan bij een oude rot in het vak die zowat in alle delen van de wereld had rondgereisd om vooral de mens in zijn omgeving te ontdekken. Dat curriculum was nu net waar het VAi dit jaar naar zocht. Architectuur en de mensen die er leven aan geven.

Gruyaert had in zijn buitenlandse reeksen, maar ook in een serie over België, sterk gebruik gemaakt van het spel met het licht wat resulteerde in een krachtig kleurenpalet. Maar hij wist ook de subtiele lichtschakeringen te vatten in een prachtige reeks met zeezichten. In dit project blijkt dat hij het metier waarvan hij de finesses na decennia volledige heeft verworven op een subtiele manier heeft toegepast binnen de grenzen die men hem stelde.

Wat we op de foto’s zien is architectuur, zoveel is zeker, maar het is bruikbare architectuur voor mensen gemaakt die er deel van gaan uitmaken. Dat samenspel tussen gebouwen en bewoners heeft de fotograaf meesterlijk in beeld weten te brengen met minder harde kleureffecten die hij in zuiderse landen hanteerde. Er is één uitzondering, maar het is dan ook een geslaagde : de sociale huurwoningen in Lummen (architecten Broeckx-Schiepers) zijn gefotografeerd van onder een donkere luifel en tussen twee steunpilaren. Van daaruit kijkt men naar de zonovergoten onderlagen van twee types van gebouwen met als in het oog springend kleureffect de postbode in rood polohemd die, op zijn fiets, de post besteld. Dit is een Gruyaert pur sang.

Rasfotograaf

In alle andere beelden is de kleur zachter van toon om de relatie tussen de architectuur en de mens optimaal uit te drukken. Maar ook dan blijkt de vindingrijkheid en de flair om een situatie weer te geven de handtekening van de rasfotograaf te dragen.

Bovendien is hij er in geslaagd om het emotionele element dat goede architectuur ook kan dragen op een onsentimentele maar gevoelige manier te reproduceren. Een crematorium, het Museum en memoriaal Kazerne Dossin, een zorgwoning, een kinderdagverblijf tot een containerpark worden bekeken vanuit en betrokkenheid die nooit sentimenteel wordt maar ook niet afstandelijk. Fotografie van een in se moeilijk gegeven maar met groot vakmanschap aangewend.

Publicatie met portfolio Harry Gruyaert : Architectuur Middenin, uitg. Vlaams Architectuur Instituut ISBN 9789082122527, 39,50 euro.