Roger Blanpain: “Ons land zit aan de grond”

Slecht weer? Het wordt nog erger. Dit is de keiharde voorspelling van emeritus professor Roger Blanpain (78) in een interview met Knack.

‘De barometer van de sociale rechten staat op mooi weer voor de rijken en op slecht weer voor de armen. Die tweespalt dreigt gepaard te gaan met meer geweld en criminaliteit: wie níét heeft, zal proberen te halen bij wie wél heeft.’

Vakbonden en werkgeversorganisaties nemen deze week de draad van hun onderhandelingen over een nieuw loonakkoord voor 2011 en 2012 weer op. Voor de jaarwisseling bleek het water nog veel te diep voor een consensus over een loonnorm, welvaartsvaste uitkeringen en een eenheidsstatuut voor alle werknemers.

De globalisering van de economie resulteert in een mondiale concurrentie, die slecht rijmt op een groothartig sociaal beleid. Zo berekende de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) recent dat de crisis aan werknemers wereldwijd 600 miljard euro aan loonmatiging heeft gekost. Ook stijgt het aantal mensen die amper meer dan een hongerloon verdienen.

‘Niemand ontsnapt aan de globalisering. Ze biedt meer kansen aan sommigen en meer onzekerheid op het vlak van identiteit, waarden, veiligheid. Die dualisering zie je overal. Er is de groeiende ongelijkheid tussen arm en rijk. Er is de almaar wijdere kloof tussen enerzijds mensen die repetitieve jobs voor een laag loon uitvoeren, en anderzijds creatieve mensen die verbanden leggen, problemen oplossen en daarvoor zeer goed betaald worden’, zegt professor arbeidsrecht Roger Blanplain.

De financiële en economische crisis is geen opsteker voor die sociale rechten?
Blanpain: Ze heeft ons sociaal systeem alleen maar meer onder druk gezet. De bankencrisis is een product van het casinokapitalisme. Een schande is het! De eurocrisis toont aan dat we er nog niet van verlost zijn. Zonder een sterke regulering blijven we de speelbal van hebberige kapitalisten. Maar omdat de financiële wereld krachtige lobbykanalen heeft, worden op dat vlak maar mondjesmaat initiatieven genomen.

De internationale vakorganisaties hebben in 2006 de krachten gebundeld in een wereldvakbond, de International Trade Union Confederation (ITUC). Ook die kan geen vuist maken?
Blanpain: Een wereldvakbond zou sterker staan als er meer solidariteit was. Maar welke Antwerpse havenarbeider ligt er wakker van als een collega in Turkije zijn werk verliest? En welke Turkse werknemer is bezorgd als iemand in Polen ontslagen wordt? Iedereen kijkt naar zijn eigen job.

Misschien kan de Europese Unie, die ook een sociaal Europa wil zijn, tegenwicht bieden?
Blanpain: Wie, zoals ik, nog een grote oorlog heeft meegemaakt, kan niet anders dan getuigen dat het fantastisch is om in Europa te wonen en te leven. De welvaart is er hoog, de mensen zijn vrij, ze hebben sociale rechten. Maar professor Bea Cantillon (Universiteit Antwerpen) en andere academici hebben intussen voldoende aangetoond dat we op sociaal vlak achteruitboeren.

Kijk naar de loonvorming bij ons. Ze wordt geregeld door de wet van 1996 op het concurrentievermogen van de ondernemingen. Die loonwet dient vooral om de vakbonden duidelijk te maken dat ze hun eisen zo veel mogelijk moeten matigen. Intussen moeten een half miljoen werknemers het stellen met een minimumloon van ongeveer 1400 euro bruto. Ik weet niet hoe ze daarmee rondkomen. En toch hoor je aan werkgeverszijde voortdurend stemmen om de loonindexering los te laten en om het voorbeeld te volgen van Duitsland, waar geen minimumloon bestaat. Die pleidooien komen dan van ondernemers die enkele miljoenen euro per jaar verdienen en die zichzelf flinke bonussen toekennen. Hun gespleten discours stuit me tegen de borst. (PMA)