Meer dan een week na de dood van MIVB-medewerker Iliaz Tahiraj blijft de verontwaardiging groot.
Politici beloofden meer blauw op straat, veiligheidsdiensten eisten respect voor ‘het uniform’. Maar gezagsposities zijn niet langer evident, meent cultuursocioloog Walter Weyns (Universiteit Antwerpen). ‘Of je iets doet, hangt nu af van of je het technisch kunt, niet van of je het moreel mag.’
Kunnen we echt spreken van moreel verval?
Weyns: In zekere zin wel. Volgens de Franse socioloog Bruno Latourligt de oorzaak bij de vertechnisering van de maatschappij. Wanneer we een probleem denken te hebben, zien we dat doorgaans als een technisch probleem. Voor veel dingen is dat evident: als je auto niet werkt, moet je hem laten repareren. Maar we doen dat steeds vaker ook bij morele kwesties. We veronderstellen niet langer dat mensen een moraal hebben, maar we dwingen hen hun gedrag af te stemmen op wat technisch mogelijk is. Handelingen die voordien in de morele sfeer zaten, komen nu in de technische sfeer terecht. Of ik iets doe, hangt af van of ik het kan, niet van of ik dat moreel mag. We hebben onze moraal geoutsourcet.
Is het toenemende geweld een grootstadprobleem?
Weyns: De onzekerheden nemen toe wanneer een bevolking meer heterogeen is. Enerzijds is een grootstad prikkelend: er gebeurt altijd wel iets, het is alsof je voortdurend op reis bent in je eigen stad. Anderzijds doet het permanente gevoel een vreemdeling te zijn de onzekerheid toenemen. Je weet niet altijd welke taal de mensen rondom je spreken. Je weet niet wat hun achtergrond is, wat hun overtuigingen zijn, of ze een gewelddadig verleden hebben… Er hangt een permanent parfum van wantrouwen over een grootstad.
Nodigt die onzekerheid dan uit tot agressie?
Weyns: Niet noodzakelijk. Het gebrek aan rollen en instituties zorgt voor wederzijdse onzekerheid: ik weet niet wat de andere zal doen, en de andere weet niet wat ik zal doen. Dat veroorzaakt een zeker ongemak, waardoor we elkaar niet altijd vertrouwen. In sommige gevallen kan dat leiden tot impulsief geweld: als ik niet weet wat de andere mij zal aandoen, zal ik proberen de andere eerst te slaan, dan weet ik tenminste waar ik aan toe ben.
Gelooft u in een repressieve aanpak?
Weyns: Als je in een bepaalde wijk meer blauw op straat brengt, doet dat de criminaliteit niet verdwijnen: ze verplaatst zich alleen maar. Zulke maatregelen hebben een afschrikkend maar geen opvoedkundig effect. Voor de wijk in kwestie is dat een oplossing, maar het probleem zelf wordt daarmee niet opgelost. (JZU)
