‘Qua inventiviteit zit Wim Helsen op de bodem’

Doet het er nog toe wat voor voorstellingen Wim Helsen maakt?

Ja, sorry, mensen, ik weer. Ik ging onlangs naar de nieuwe voorstelling van Wim Helsen kijken, Er wordt naar u geluisterd, en ik vond er geen bal aan. Het was lang geleden dat ik me in een theaterzaal nog zo ongemakkelijk had gevoeld. Helsen, veruit de beste cabaretier van Vlaanderen, had het zichzelf ergerlijk makkelijk gemaakt. Hij voerde een zoveelste variatie op van zijn oerpersonage: een sociaal onaangepast manspersoon dat grossiert in uitspraken die normale mensen voor zich zouden houden.

De nieuwigheid van deze voorstelling is dat ze zich tijdens een begrafenis afspeelt – zo ongeveer de makkelijkste plaats om wrevelige comedy te maken. Elke uitspraak die maar iets of wat uit de toon valt is ongehoord en dus, tijdens een voorstelling, geestig. Wim Helsen hoefde de naam van de overledene maar verkeerd uit te spreken en de zaal gierde het uit. Ook toen hij om onduidelijke redenen passages in slecht Engels herhaalde, ging het dak van de Roma eraf. Zou er een Vlaams café bestaan waar men nog nooit heeft gelachen met zulk Engels? Qua inventiviteit zit Wim Helsen op de bodem.

Hetzelfde heb ik dit najaar al twee keer eerder meegemaakt. De nieuwe roman van Tom Lanoye, Zuivering, is verschrikkelijk. De man blijft een meesterlijk verteller, maar nergens tijdens het lezen van zijn boek werd mij duidelijk waarom dat verhaal precies verteld moest worden. Iets doen met actuele thema’s, zoals terrorisme, vindt Lanoye belangrijker dan wat hij er uiteindelijk mee doet.

Ook Brood voor morgenvroeg, de nieuwe cd van Bart Peeters, viel tegen. Net als van Helsen en Lanoye, heb ik mij van Bart Peeters weleens een fan genoemd: hij heeft geweldige televisie gemaakt, en heeft prachtsongs geschreven voor zijn eerste albums. Maar sinds enkele jaren produceert hij vooral generische nummertjes waarin hij met relativerende ironie het leven van de Vlaamse middenklasse bezingt. Bestaat er iets vervelenders?

Wat wil nu het geval? U weet dat waarschijnlijk niet. Van Wim Helsen heb ik in de Vlaamse kranten geen enkele recensie kunnen terugvinden – in Nederland, waar deze voorstelling vorig jaar al werd opgevoerd, zijn ze nog altijd gek op zijn ‘Belgische’ absurdisme. Er zijn alleen grote, mooie interviews verschenen. Op een bepaald moment is een kunstenaar blijkbaar zo groot dat zijn persoonlijkheid belangrijker wordt dan zijn werk. Ook Lanoye kreeg vooral interviews. De enkele recensies waren lovend als vanouds: ‘Lanoye heeft de extreme morele dilemma’s van deze tijd en het menselijk drama van vriendschap prachtig samengebald’, schreef De Standaard. Kan zo op de kaft van een volgende druk. Recensenten snurken misschien niet, maar ze kunnen wel in slaap vallen.