Professor taalkunde Michel Francard: ‘De Académie française is oerconservatief’

‘Er bestaan opmerkelijke parallellen tussen de manier waarop Vlamingen en Walen met taal omgaan’, zegt emeritus professor taalkunde Michel Francard.

‘Objectief gezien vallen de verschillen tussen het Frans van België en het Frans van Frankrijk mee’, zegt Michel Francard. Als emeritus professor taalkunde aan de Universiteit van Louvain-la-Neuve geldt hij als dé Waalse taalkundige bij uitstek. Zijn wekelijkse taalcolumn in Le Soir verschijnt nu in boekvorm. ‘Maar kennelijk denken ze daar in beide landen helemaal anders over. Belgen hebben de neiging om de verschillen met het Frans uit Frankrijk te onderschatten, terwijl Fransen dan weer snel het idee hebben dat dat ‘Belgisch’ een compleet andere taal is. Dat komt omdat Fransen het Belgisch Frans doorgaans gelijkschakelen aan het Frans van Brussel, dat met zijn Vlaamse leenwoorden bijzonder onverstaanbaar is.

Waarin verschillen het Frans van België en dat van Frankrijk?

Michel Francard: Wat betreft de uitspraak zijn de verschillen miniem. Qua woordenschat zijn er wel aanzienlijke verschillen. Belgisch Frans kent veel leenwoorden uit het Nederlands: woorden als ‘ brol‘, ‘ en stoemelings’ of ‘ dikkenek‘ zijn onbegrijpelijk voor Fransen. Er zijn ook woorden uit het Waals, zoals ‘ sketter‘ (‘kapotmaken’). En er zijn belgicismen die voortvloeien uit de Belgische staatsstructuur. Een Fransman weet uiteraard niet wat een ‘c ommune à facilités‘ is.

Hebben Walen complexen over hun Frans?

Francard: Zoals Vlamingen lange tijd onzeker waren over hun Nederlands, zo hadden ook Walen het gevoel dat het Frans niet helemaal hun taal was, omdat de meerderheid van de Walen honderd jaar geleden nog Waals sprak. Tegenwoordig is die schaamte grotendeels verdwenen. Het is vandaag een deel van hun identiteit, waaruit ze een zekere trots halen.

Welke evoluties ziet u in het Frans van Wallonië?

Francard: De regionale verschillen vlakken uit. Tussen oude Namenaars en Luikenaars hoor je een duidelijk verschil in accent, bij jongeren niet meer. Een andere opmerkelijke evolutie is dat het lengteverschil in de klinkers verdwijnt, waardoor ‘ami’ en ‘amie’ vandaag op dezelfde manier worden uitgesproken.

Staat de Académie française open voor Belgische toevoegingen aan de Franse taal?

Francard: De Académie is oerconservatief en wantrouwt elke vorm van taalevolutie. Maar eigenlijk bepalen vooral de woordenboeken wat aanvaardbaar is, en zij nemen elk jaar ‘Belgische’ woorden op in hun lexicon. Le petit Robert telt vandaag ongeveer 400 belgicismen. Mijn favoriete belgicisme is carabistouille wat zoveel betekent als ‘leugen’ of ‘onzinverhaal’. Fantastisch woord, en het verovert stilaan ook Frankrijk.