In de week na de krokusvakantie buigt de federale regering zich wellicht over de vraag hoe ze de NAVO-norm al tegen de zomer kan halen. Volgens premier Bart De Wever (N-VA) moet België ook gaan voor ‘whatever it takes’.
1. ‘Whatever it takes’: geldt dat ook voor premier Bart De Wever (N-VA)?
Zo ziet het er toch naar uit. De federale regering is vastberaden om tegen de zomer 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) uit te geven aan defensie en zo de befaamde NAVO-norm te halen. Eigenlijk ging dat pas tegen 2029 lukken. De belofte van de regering-Di Rupo in 2014 wordt zo ruim een decennium later ingevuld. Daarna wil De Wever, onder aanvuren van zijn partijgenoot en defensieminister Theo Francken, zelfs richting 2,5 procent gaan. De federale regering zet zich zo op de lijn van de gedoodverfde nieuwe bondskanselier van Duitsland, Friedrich Merz. ‘Nu de vrijheid en vrede op ons continent worden bedreigd, moet voortaan ook voor onze verdediging gelden: whatever it takes’, zei de christendemocraat eerder deze week.
Dat ons land niet welkom was op de defensietop in Londen begin deze maand, kwam aan als een vernedering. ‘We krijgen een tik op de vingers die we verdienen. Als je je lidgeld niet betaalt aan een club, moet je niet verwachten dat je naar het clubhuis mag komen’, zei De Wever donderdag. ‘We hebben dat signaal nu gekregen en ik zal de komende weken met de regering bekijken hoe we zo snel mogelijk weer aan die tafel kunnen zitten met opgeheven hoofd.’
‘“Whatever it takes”: crisisvergadering regering-De Wever over hogere defensie-uitgaven dringt zich op’
2. Is onze regering gelukkig met de versoepelde Europese begrotingsregels?
Zeker. Onder meer minister van Begroting Vincent Van Peteghem (CD&V) en Vooruit-voorzitter Conner Rousseau droomden al hardop over de versoepeling van de Europese begrotingsregels. Als het van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen afhangt, zullen de EU-lidstaten tot 1,5 procent van hun bbp aan defensie mogen uitgeven zonder dat ze daarvoor door de Commissie op de vingers worden getikt. ‘We zijn zeker dat we een inspanning moeten leveren, maar met wat Von der Leyen op tafel legt, zal dat mogelijk zijn zonder te veel schade te veroorzaken in andere departementen’, zei De Wever.
Voor België, met een defensiebudget van 1,3 procent een van de slechtste leerlingen van de NAVO-klas én een budgettaire belhamel in Europa, komt dat erg gelegen. Al is het nog even afwachten hoe de contouren van het nieuwe beleid eruit zullen zien. Wellicht zullen we dat weten na de Europese Raad van 20 en 21 maart.
3. Mag de geldkraan dan helemaal open?
Voor De Wever alvast niet. Hoe blij hij ook is met de Europese plannen, de premier blijft een zekere terughoudendheid prediken. Hij wil niet zover gaan als Merz, die de versoepelde begrotingsregels voor langere tijd wil aanhouden. De Wever kiest eerder voor het voorstel van Von der Leyen, die het op een periode van vier jaar houdt.
‘Als er uitzonderingen toegestaan worden, moet dat in een beheersbare tijdspanne gebeuren’, zei De Wever. ‘Anders vrees ik dat je naar een Europa gaat van veel te veel schulden, die dan met nieuwe schulden moeten worden afgelost, waardoor je je volgende generaties ernstig bezwaart en je ook niet meer klaar bent voor volgende crisissen.’
4. Hoeveel nieuwe schulden zal België aangaan?
Dat weet voorlopig niemand zeker. De regering zal ‘snel’ bijeenkomen om te beslissen of en hoeveel geld ze wil lenen. België kampt al met een diepe schuldenput. Volgens prognoses van het Monitoringcomité zal de Belgische schuldgraad tegen 2029 stijgen tot 119 procent van het bbp. Vandaag schommelt die rond de 106 procent.
Volgens de huidige plannen zou De Wever zo’n 1 miljard aan defensie-uitgaven buiten de begroting laten. Om aan de NAVO-doelstelling te voldoen, ontbreekt er nog zo’n 3 miljard euro. Er wordt wat verwacht van het defensiefonds, dat zo’n 2,5 miljard euro zou kunnen bevatten tegen het einde van 2025. De dividenden van bedrijven die deels in het bezit zijn van de overheid, zoals Belfius, kunnen naar dat nog op te richten fonds vloeien. Het kan evenzeer gespekt worden met de verkoop van overheidsparticipaties in bijvoorbeeld BNP Paribas Fortis.
Al vragen experts zich af of dat nog zo’n goed idee is, nu Europa ons meer schulden laat aangaan. Rond de regeringstafel lijken de socialisten van Vooruit het meest geneigd om een groot deel van de defensie-inspanningen buiten de begroting te houden. Maar partijen als de N-VA en CD&V blijven voorzichtig. De aangegane schulden moeten ooit worden terugbetaald.
In de wandelgangen klinkt ook het denkspoor van ‘defensiebons’. Met die variatie op de succesvolle staatsbons zou de overheid tegen een voordelig tarief geld kunnen ophalen bij de bevolking. Maar hoeveel dat kan opbrengen, is een groot vraagteken.
5. Gaat de regering op zoek naar besparingen?
Besparingen in de sociale zekerheid zijn uit den boze. In de eerste plaats voor het Vooruit van vicepremier Frank Vandenbroucke, maar ook voor de centristen van Les Engagés en CD&V. ‘Je moet defensie en sociale zekerheid niet tegen elkaar afwegen’, zei minister Van Peteghem begin deze maand in De Zondag. ‘Veel liever zou ik een echt kerntakendebat willen voeren over wat de overheid moet doen en wat niet.’
Ook wil hij de regio’s, zoals de Vlaamse regering, mee in het bad trekken. Het is onduidelijk of ook de minister-presidenten gesommeerd worden.
6. En nieuwe belastingen?
Dat lijkt helemaal taboe, zeker met de MR van Georges-Louis Bouchez in de rangen. Nochtans zijn oorlogsbelastingen niet zo’n gek idee, vinden experts. ‘Net zoals de defensie-uitgaven van de NAVO-lidstaten afhankelijk zijn van de grootte van hun economie, moeten op nationaal niveau de lasten van een defensiebelasting eerlijk verdeeld worden’, betoogde defensie-expert Yf Reykers (Universiteit van Maastricht) eind vorig jaar in De Tijd. ‘Ook vennootschappen moeten bijdragen, want zij hebben eveneens baat bij een stabiel en veilig ondernemingsklimaat.’ Maar zover zal het dus voorlopig niet komen.
‘Extra geld voor het leger? Hopelijk gaan we niet weer een solidariteitsbijdrage-van-niks aan de superrijken vragen’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier