‘Neem ook kleine partijen op in stemtests’

‘Online stemtests lijden nog te vaak aan een belangrijke tekortkoming: de vertegenwoordiging van nieuwe partijen’, schrijft Jan Wostyn van de nieuwe partij Voor U.

Binnen een kleine 100 dagen is het eindelijk weer zover: de eerste verkiezingen in 5 jaar. Vele kiezers zijn nog onbeslist. Daarom ontwerpen verschillende media en instelllingen stemtesten. Op basis van een aantal stellingen, kan elke kiezer een indicatie krijgen van welke partijen het dichtst aanleunen bij de eigen voorkeuren. Zeker voor jonge kiezers die mogelijk nog niet zo vertrouwd zijn met alle politieke strekkingen, kan dit een zeer nuttig tool zijn. Zo’n stemtests blijken ook erg populair. In 2019 werd de stemtest van de VRT zo´n 3 miljoen keer ingevuld in Vlaanderen alleen.

Toch zijn dergelijke stemtests in Vlaanderen ook onderhevig aan een belangrijke tekortkoming: doorgaans worden enkel de bestaande partijen op die al in het parlement zitten, erin opgenomen. Zelfs onafhankelijken vallen vandaag buiten die definitie, al was dat in de tijd van Jean-Marie Dedecker wel nog het geval. Nieuwe lijsten komen er dus al helemaal niet in voor.

Nochtans worden in landen als Duitsland, Nederland en Noorwegen wél alle lijsten in de kieswijzers opgenomen. Niet toevallig staan die landen ook een pak hoger op de democratie-index van de Economist en staan ze daar geboekstaafd als volwaardige democratieën, in tegendeel tot België dat zich moet tevredenstellen met de status van “gebrekkige democratie”.

Uit de Stemming bleek vorige week nog dat “politieke vertegenwoordiging” het derde belangrijkste thema was. Daarbij voelde 33% van de kiezers zich door niemand vertegenwoordigd. Toch werd geen enkel nieuw initiatief gepeild. Wringt dat toch niet een beetje?

Volgens professor Walgrave werd een nieuw initiatief als “Voor U” bijvoorbeeld niet opgenomen met het argument dat de eventuele verkozenen onvoldoende gebonden zouden zijn door een programma. Toch is het programma van “Voor U” voldoende breed om alle vragen van de stemtest te beantwoorden en aan te vullen waar eventueel hiaten zouden zijn. Neigt dit niet naar een “cordon médiatique” bij de VRT wanneer de toegang tot zo´n belangrijk tool wordt ontzegd aan nieuwe lijsten?

Wanneer een tool als de stemtest zo breed wordt ingevuld dat miljoenen mensen er mogelijk hun stem laten van afhangen, is het van fundamenteel en democratisch belang dat de toegang tot die stemtest gebaseerd is op éénduidige en objectieve criteria.

Die criteria zijn heel eenvoudig te vinden in de wet. Volgens art. 1 van de Wet op de Partijfinanciering wordt een politieke partij gedefinieerd als “de vereniging van natuurlijke personen, al dan niet met rechtspersoonlijkheid, die aan door de Grondwet en de wet bepaalde verkiezingen deelneemt, en die overeenkomstig artikel 117 van het Kieswetboek kandidaten voordraagt voor het mandaat van volksvertegenwoordiger in elke kieskring van een Gemeenschap of een Gewest en die, binnen de grenzen van de Grondwet, de wet, het decreet en de ordonnantie, de totstandkoming van de volkswil beoogt te beïnvloeden op de wijze bepaald in haar statuten of haar programma”. Indien afgeweken wordt van deze definitie om partijen al dan niet op te nemen in een stemtest, is dat niet meer of minder dan een daad van partijdigheid. In het geval van de VRT, valt dat niet te rijmen met de missie van een openbare omroep.

Het argument van Walgrave stemt daarbij ook wel tot nadenken. Indien alleen partijen worden opgenomen die een kadaverdiscipline opleggen aan hun verkozenen, kiezen we dan nog wel volksvertegenwoordigers of enkel partijvertegenwoordigers? De benadering van Walgrave suggereert het laatste. Eigenlijk maakt het dus niet meer uit wie op het stembiljet staat, enkel de partijbolletjes tellen nog. Dat druist dan weer in tegen artikel 42 van de Grondwet, waarin uitdrukkelijk staat dat de leden van beide Kamers de Natie vertegenwoordigers en niet enkel degenen die hen hebben verkozen, laat staan enkel hun partij.

Misschien is dat wel de inzet van de volgende verkiezingen: willen we parlementen vol partijsoldaten die, tegen de Grondwet in, slaafs de partijvoorzitter volgen? Of willen we terug kritische vrijdenkers in het parlement die in nauw contact staan met burgers, oordelen vanuit het algemeen belang van de Natie en niet over alles op voorhand hun mening hebben verpacht aan de partijcenakels?

Net daarom is het fundamenteel voor de democratie dat in Vlaanderen de stemtests wordt opengesteld voor alle partijen die correct lijsten hebben ingediend op 13 april. Laat de mensen zelf beslissen of ze partijsoldaten of vrijdenkers in de parlementen willen. De huidige manier van werken is een aanfluiting van de democratie en maakt een gelijk speelveld onmogelijk. Doe daarbij nog de obscene partijfinanciering, de cultuur van voorzittersdebatten en de kiesdrempel, en misschien wordt dan ook eindelijk duidelijk waarom “politieke vertegenwoordiging” op nummer 3 staat van de bezorgdheden van burgers.

Jan Wostyn richtte mee de regionalistische partij Vista op. Bij de volgende verkiezingen komt hij op voor de nieuwe partij Voor U.