‘Hoe rijker de politieke partijen worden, hoe armer onze democratie’

‘Wat ooit een goedbedoeld systeem was om corruptie en belangenvermenging tegen te gaan, is verworden tot een win for life voor politieke partijen’, schrijft Tom Garcia van Vista. Hij ziet een aantal problemen die maar niet op gelost raken rond de financiering van de politieke partijen.

De partijfinanciering staat de jongste dagen weer sterk in de belangstelling. En terecht. Het is intussen gemeenzaam gekend: politieke partijen rijven jaarlijks samen zowat 80 miljoen euro binnen aan dotaties. Dat is zo veel geld dat ze amper weten wat ermee te doen, dus investeren ze dat in vastgoed en beleggingen, waardoor hun eigen vermogen nog flink aandikt. Voor nieuwe partijen, bewegingen of initiatieven is er dan weer geen eurocent beschikbaar.

En die partijdotaties zijn eigenlijk nog maar het topje van de ijsberg. Onze nationale verkozenen worden meer dan behoorlijk betaald, tijdens hun actieve loopbaan en erna. De uittredingsvergoedingen zijn intussen wel wat teruggeschroefd, maar de pensioenen blijven nog behoorlijk indrukwekkend. Vooral als je wat hoger op de politieke ladder klimt en pakweg Voorzitter van de Kamer wordt. Van mandatarissen wordt doorgaans verwacht dat ze hun duitje in het partijzakje doen, letterlijk. Zo worden de partijkassen nog wat meer gespijsd. Door parlementaire medewerkers ook nog eens voor de partij te laten werken, sparen de hoofdkwartieren nog een flinke cent uit, want die volksvertegenwoordigers worden betaald uit nog een ander potje met belastinggeld.

Het geld rolt dus rijkelijk in de politiek. Vandaar dat ze niet op de kleintjes moeten letten wanneer het op propaganda aankomt. Duizelingwekkende bedragen verdwijnen in de zakken van Amerikaanse multinationals in ruil voor likes en data. Partijen worden bestuurd als vennootschappen, compleet met winstmaximalisatie en marketingtrucjes. Digitale campagnes met huisdierprentjes, heelder webshops met merchandising, tot zelfs welkomstgeschenkjes voor wie lid wordt. Alleen de dansjes op Tiktok zullen niet meer kunnen, de Chinezen zouden anders wel eens eerder dan de Belgen kunnen zien hoe het geld door de Kamers rolt. Al geldt dit voorlopig enkel voor ambtenaren. Politici mogen rustig verder dansen.

Goed bedoeld

Je kan het de partijen en politici eigenlijk niet eens kwalijk nemen. Het systeem is wat het is.

Zoals wel vaker het geval, ontspoorde wat ooit een goedbedoeld systeem was om corruptie en belangenvermenging tegen te gaan, tot een win for life voor politieke partijen. Die hebben een batterij aan medewerkers te onderhouden en verlies bij verkiezingen betekent ook verlies in de portemonnee. Om een sociaal bloedbad te voorkomen, kan je daar maar beter op voorbereid zijn. En dus moet de partijkas goed gespijsd zijn.

Toch zijn er veel zaken waar vragen bij gesteld kunnen worden. Is het normaal dat individuele giften wettelijk beperkt zijn tot 500 euro, maar ‘bijdragen’ van mandatarissen via de afdrachten niet onder die regel vallen? Is het normaal dat geld van de gemeenschap aangewend wordt om leden te lokken of te verwennen met gratis tickets voor pretparken? Is het eigenlijk wel normaal dat de burger weinig of geen inspraak of zelfs maar inzage heeft in die stroom aan miljoenen belastinggeld?

(Lees verder hieronder.)

Want het zou allemaal nog niet zo erg zijn, mocht dat geld aangewend worden om te zorgen voor beter beleid, bijvoorbeeld. Voor de versterking van studiediensten, voor meer onderzoek en innovatie, voor meer steun aan de lokale politiek ook.

En voor meer steun aan nieuwe initiatieven. Want die moeten het doen met vrijwilligers die na hun dagtaak ook nog eens uren wijden aan de uitbouw van hun beweging of partij. Allemaal sterk geëngageerde mensen die zich verzamelen en inspannen voor het algemeen belang en voor hun werkingsmiddelen op zichzelf en hun creativiteit aangewezen zijn.

Zij moeten ofwel hopen op de komst of de vondst van een welstellende en welwillende mecenas, ofwel diep in de eigen zakken tasten. Of ze moeten pannenkoekenslagen, wafelenbakken of eetfestijnen organiseren om hun posters en foldertjes te kunnen drukken.

Zij kunnen geen pretpark afhuren, maar moeten het stellen met een zaaltje dat hen door een sympathiserende horeca-uitbater ter beschikking wordt gesteld. Zij kunnen geen groots congres organiseren met een top-dj, een oogverblindende lichtshow en natjes en droogjes à volonté. Nee, zij moeten het stellen met een lokaal gelegenheidsgroepje, een koudverlichte buurtzaal en wakke pistolets met kaas.

Gezonde democratie

Alle gekheid op een stokje: in een gezonde democratie is de burger betrokken bij de politiek. Dat is bij ons helaas hoe langer hoe minder het geval. De zogenaamde kloof tussen burger en politiek is zo groot dat ze elkaar haast niet meer zien staan. Toch zijn er overal te lande nog duizenden mensen die zich willen inzetten voor hun wijk, hun buurt, hun regio. Zij verenigen zich in nieuwe bewegingen en partijen rond wat hen bezighoudt. Soms terecht, soms onterecht, maar altijd écht. De particratie smoort al dat engagement in de kiem.

(Lees verder hieronder.)

Samen met bovengenoemde regels rond giften en bijdragen en geruggensteund door kiesdrempels houden de bestaande partijen het politieke speelveld zo goed als hermetisch afgesloten voor nieuwkomers. Nieuwe partijen en initiatieven zouden immers voor versnippering van het politieke landschap zorgen en zo coalitievorming en samenwerking bemoeilijken. Maar zijn de huidige partijen zo goed zijn in coalitievormen en samenwerken? Het partijbelang staat veel hoger op de prioriteitenlijst. Als er goed samengewerkt wordt, is dat voornamelijk op lokaal niveau én veelal door en met nieuwe partijen, die niet aan de leiband van de particratie worden gehouden.

En ja, zo’n nieuwe partij zorgt inderdaad al eens voor zogenaamde ‘politieke aardverschuivingen’, zoals we pas nog zagen met de BoerBurgerBeweging in Nederland. Maar meer nog zorgt het ervoor dat bestaande machtspartijen de focus op de zorgen en noden van de burger houden. Een systeem waarbij partijen de macht afschermen van het publieke engagement en vooral met zichzelf bezig zijn, zorgt enkel voor verschraling, verruwing en uiteindelijk vervreemding.

Hoe rijker de politieke partijen worden, hoe armer onze democratie.