België schaart zich achter VN-resolutie over doodstraf

België werkt samen met andere landen aan een nieuwe resolutie van de Verenigde Naties over de doodstraf. In september zal een tekst worden voorgelegd aan de Mensenrechtenraad (HRC). Dat heeft minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib dinsdag aangekondigd tijdens de 52e zitting van de Raad in Genève.

Sinds 2006 heeft ons land van de afschaffing van de doodstraf een van de belangrijkste strijdpunten gemaakt op het vlak van internationale mensenrechten. In 2019 zette België het thema hoog op de agenda bij het indienen van zijn kandidatuur voor een zitje in de Mensenrechtenraad van 2023 tot en met 2025. In datzelfde jaar was ons land gastheer voor het zevende Wereldcongres tegen de Doodstraf en vorig jaar reisde minister Lahbib naar Berlijn voor het achtste congres.

De VN keurden al verschillende resoluties over de doodstraf goed. In 2021 nam de Raad een tekst aan die landen die nog steeds de doodstraf toepassen oproept om onder meer de regels van een eerlijk proces te respecteren, een laatste bezoek van de familie toe te staan en het lichaam terug te geven.

Dinsdag boog de HRC zich opnieuw over het thema op initiatief van acht landen (België, Frankrijk, Zwitserland, Benin, Mongolië, Costa Rica, Moldavië en Mexico).

“Het internationale recht is duidelijk: de doodstraf kan enkel worden toegepast bij de zwaarste misdrijven, namelijk opzettelijke moorden. Daarom roepen we alle landen die nog steeds de doodstraf toepassen op om de lijst van misdrijven waarvoor de doodstraf wordt opgelegd te beperken”, zei Lahbib namens de acht landen. “Gesterkt door de wereldwijde tendens om de doodstraf af te schaffen, zijn we categorisch tegen de doodstraf in welke omstandigheden ook, ongeacht het gepleegde misdrijf.”

Vorig jaar bracht het secretariaat-generaal van de VN een rapport uit over de doodstraf dat, op basis van cijfers van Amnesty International, een stijging aantoonde van het aantal executies in 2021, namelijk 579 ten opzichte van 483 een jaar eerder. Die terechtstellingen vonden plaats in achttien landen, met het leeuwendeel (80 procent) in Saoedi-Arabië, Iran en Egypte. 

Hoewel de doodstraf volgens het internationale recht enkel mag worden toegepast bij opzettelijke moorden, blijkt dat ze ook wordt opgelegd bij drugshandel, godslastering, afvalligheid, relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht en economische misdrijven.

(Lees hieronder verder.)

De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten, Volker Türk, hekelde de situatie dinsdag. “De doodstraf is een atavistisch overblijfsel uit het verleden dat in de 21e eeuw moet worden afgeschaft. Studies tonen aan dat ze geen effect heeft op de criminaliteit. De nadruk moet liggen op de onvermijdelijkheid van de straf, niet op de zwaarte ervan”, zei hij.

België deelt die mening: “De laatste paneldiscussie in deze vergadering heeft bevestigd dat de doodstraf geen afschrikeffect heeft en dus op geen enkele manier bijdraagt aan een veiiligere samenleving”, aldus Lahbib.

Er komt een nieuw rapport aan, dat als basis moet dienen voor de resolutie die in september wordt verwacht. 

Dinsdag, in de marge van de officiële zitting van de HRC, was België medeorganisator van een bijeenkomst over de rol van advocaten in doodstrafzaken, voorgezeten door de Britse advocate Helena Kennedy. 

Het gaat om een speciale taak, die speciale vaardigheden, een team van experts en de steun van de publieke opinie vereist, legde de Amerikaanse advocate Robin Maher uit. Afgezien van de feiten van de veroordeelden, duiken steeds dezelfde sociale problemen op, zoals rassendiscriminatie, extreme armoede en psychosociale problemen. “Als we de verhalen van onze cliënten ontrafelen, zien we veel falend beleid”, aldus Maher.

Sinds het recht op leven 75 jaar geleden werd opgenomen in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, hebben 170 landen de doodstraf afgeschaft of een juridisch of feitelijk moratorium ingesteld. Onlangs heeft Zambia de doodstraf afgeschaft en heeft de gouverneur van de Amerikaanse staat Oregon besloten alle doodstraffen van terdoodveroordeelden om te zetten.