‘Politici hebben niet het alleenrecht op het politieke bedrijf’

‘Politici uitdagen is de actuele vertaling van “de mensen een geweten schoppen”‘, schrijft Johan Velghe van Vlinks.

Over acht dagen is het voorbij. De kans om met heldere stem weerwerk te bieden op lijsttrekkers- en andere debatten in de aanloop naar 14 oktober is dan weer verkeken. Een overtal van politici plooit zich, na het vernemen van de verkiezingsuitslag en het bijstellen van de eigen ambities, weer in de pikorde van de particratie in.

De debatten die we volgden vertoonden zonder uitzondering hetzelfde stramien. Radio 1-, Canvas- en andere Phara-gesprekken zijn in hetzelfde bedje ziek: burgemeesters, schepenen en leden van meerderheidspartijen plooien zich dubbel om het grote gelijk van de voorbije legislatuur aan te wijzen. Er wordt met investeringsbudgetten gegoocheld en de vastgoedprojecten worden geëtaleerd. Oppositiewoordvoerders wijzen onveranderlijk de verhoogde schuldgraad per capita aan. Een veiligheidsdiscours heeft het gewonnen van oplossingsgericht denken over integratie.

De debatten, waar dan ook, in zalen van de gemeentelijke dienstencentra, in de ether of op het scherm, zijn o zo voorspelbaar. Er dient al eens op de man/vrouw gespeeld te worden om de toonhoogte van de stemmen van de debaters te activeren. De felste reacties klinken op de publieke tribune.

Politici hebben niet het alleenrecht op het politieke bedrijf.

Gehoord op een lijsttrekkersdebat in Aalst: de verkoop van sociale woningen kwam ter sprake. Voor SP.A (oppositie) een regelrechte schande. Voor CD&V een goede zaak, want verkocht aan een sociale woningmaatschappij. Waarop een dame in de zaal de zaak op scherp zette: de nieuwe eigenaar, de sociale huisvestingsmaatschappij, heeft onvoldoende financiën om de noodzakelijke renovatie aan te vatten. Waarop een andere dame stelde dat de sociale woningen verkocht werden aan de hoogstbiedende, die haar reserves voor de aankoop aanwendde en voor renovatie niets meer overhield. De stadskas was de enige winnaar in het verhaal.

De afgelopen week was het ook schrikken voor zij die zich door de VRT-berichtgeving permanent aangerand voelen in hun genoegzame rechtse denkwereld. In aanloop naar de verkiezingen kregen we plots beelden te zien van rottend dakgebinte en pleisterwerk, gekleurd door vieze schimmelplekken. Dit alles in Gent, met zijn zichzelf als progressief aanwijzend stadsbestuur. De reacties waren helaas lauw. Beleidspartijen formuleren nauwelijks een aanpak van wachtlijsten en armoedebestrijding. Ze gooien het voor hen onverteerbare bot gratuit naar de PVDA toe.

Waar gaat het naartoe? Hoe dient een toekomstig stads- of gemeentebestuur een positieve toekomst anno 2020, 2030, 2040 en 2050 van haar inwoners te stimuleren? Meerjarenplanning spitst zich toe op de eerstvolgende legislatuur, de duur van pakweg het doorlopen van de lagere school. Ouders kijken verder. Zullen zij het in hun woonstraat nog lang moeten stellen met gele, rode of nog donkerder gekleurde CurieuzeNeuzen-bolletjes? Voorlopig bleven de reacties op het grootschalige onderzoek hoofzakelijk onderkoeld.

Wordt hun buurt in de volgende decennia stap voor stap omgevormd tot een zorgzame en dementievriendelijke woonomgeving? Zullen hun kinderen nog betaalbare woningen in hun geboortedorp of -stad kunnen aanschaffen? Verschaft de regio nog werkgelegenheid? Gaat de samenleving zich verder verengen tot de beleefwereld van shoppen op bol.com?

Er gaan her en der -nog niet de algemene regel- politieke stemmen op om van koers te veranderen. Vooralsnog klinken ze als stemmen in de woestijn. Daar blijft ‘schop de mensen een geweten’ uit ‘Mijn kleine oorlog’ (1946) van Louis Paul Boon uiterst actueel bij.

We weten dat politici geplet worden door de notenkrakers van hun partij. His Masters Voice is het eerste gebod van de particratie. Rest dus het eigen verweer dat uit het keurslijf van de electorale periode dient te springen.

Visie, durf en daadkracht

Waarom wachten op een dieselban, die er hoe dan ook dient te komen in Vlaanderen? Waarom wordt getalmd met het invoeren van rekeningrijden en lage emissiezones? Waarom worden er in volle stadscentra nog ondergrondse parkeergelegenheden -met aanzuigeffect voor wagens- gebouwd? Waarom moet die betonstop zo ver vooruitgeschoven worden? Waarom wordt niet doorgedreven ingezet op inburgering en begeleiding? Waarom wordt een loopje genomen met het lokale decreet op spreekrecht voor de bevolking? Waarom worden de rollen niet eens omgedraaid en meer in fietsinfrastructuur geïnvesteerd dan in rijwegen?…

De antwoorden op deze vragen vergen stuk voor stuk visie, durf en daadkracht. De directe electorale gevolgen en het eeuwige de-kerk-in-het-midden-houden-credo van beleidspolitici doen hen op de rem trappen. Eenmaal het geweten is geschopt, ontwikkelt de burger een onafhankelijke geest.

Er dient niet gedraald te worden met burgerparticipatie. Veelal dient die afgedwongen te worden. Het kan ook anders. Niemand minder dan de Mechelse burgemeester Bart Somers (Open VLD) roept zijn stadsgenoten op om het stadsbestuur uit te dagen. Hij wijst participatie als een basisattitude aan en voegt er aan toe dat heftig discussiëren best mag, de samenhang is er zelfs mee gediend.

Bied de coalitiepartijen die vanaf 1 januari het gemeentelijk of stedelijk roer in handen nemen een alternatief. Politici hebben niet het alleenrecht op het politieke bedrijf. Daag ze uit met wat leeft in de buurt. Uitdagen is de actuele vertaling van ‘een geweten schoppen’.

Johan Velghe is woordvoerder van Vlinks.