Als u deze week op de Boekenbeurs loopt, zou u – geheel tegen de trend in – eens een poëziebundel kunnen vastnemen. Met wat geluk vindt u er de remedie tegen uw depressie, doodsangst of trauma.
Als jongeman stond de Britse poëziekenner William Sieghart aan een kruispunt in Londen. Plots stak de man naast hem over en werd gegrepen door een auto. Hij lag bewusteloos op straat en Sieghart probeerde hem, samen met een andere voorbijganger, te reanimeren. Met succes. Maar nadien bleef Sieghart verdwaasd en met bebloede handen achter. Goed voor een klein trauma, ware het niet dat het gedicht Ambulances van Philip Larkin door zijn hoofd schoot. Als hij een kenner van de Nederlandstalige poëzie was geweest, had hij misschien troost gevonden in het Verjaardagsvers dat Herman de Coninck schreef voor zijn overleden vrouw (‘En toen je naast de weg lag in de wei, / wat had je allemaal niet gebroken, / je benen, je ribben, je ogen, mij.’). Maar het werd dus Larkin. En vanaf dat moment werd Sieghart een overtuigd verspreider van poëzie als therapeutisch middel. Hij strooide gedichten op straat, als een poëtische guerrillero. Hij richtte in 1994 de National Poetry Day op. En hij begon in 2014 met zijn Poetry Pharmacy. Letterlijk: een poëzieapotheek. Daarmee struint hij nog steeds literaire festivals, bibliotheken en boekhandels af: iedereen kan op consultatie komen en krijgt een gedicht als remedie.
‘Meestal hou ik eerst een lezing, waarbij ik mijn persoonlijke verhaal vertel. Dat ik als achtjarig jongetje naar het internaat werd gestuurd en doodongelukkig was. Maar dat ik toen al troost vond in de poëzie. Door mezelf zo open te stellen, durven mensen hun emoties veel sneller bloot te leggen’, vertelt Sieghart aan de telefoon vanuit Londen. Zijn persoonlijke consultaties duren ongeveer een kwartier. ‘Mensen leggen hun ziel bloot – in de helft van de gevallen komen er tissues aan te pas – en op het einde probeer ik het juiste gedicht te vinden. Dat lees ik hun voor, en ze krijgen het ook op papier. Zo kunnen ze het thuis opnieuw lezen op moeilijke momenten. De meeste mensen lijken een stuk groter als ze buitenstappen. Uiteraard kan ik niet iedereen helpen. Voor sommige problemen heb je jaren therapie nodig, dus dan volstaat één gedicht niet. Maar ik merk dat zo’n gedicht wel helpt om te voelen dat je niet alleen bent. Als je beseft dat je met universele gevoelens kampt, dat velen je al voorgingen en dat soms zelfs perfect konden verwoorden, wordt het makkelijker om verder te gaan.’
Snobisme
Zijn beste voorschriften bundelde Sieghart in een boek, The Poetry Pharmacy. ‘Het is niet zomaar een bloemlezing maar een zelfhulpboek voor het leven’, zegt hij zelf. Elk gedicht wordt voorafgegaan door een toegankelijke ‘bijsluiter’. Wie te kampen krijgt met angst, slapeloosheid of stress verwijst hij bijvoorbeeld door naar de Amerikaanse dichter Wendell Berry en zijn The Peace of Wild Things. Daarin omschrijft de dichter hoe hij in tijden van wanhoop in de natuur gaat liggen, in de wildernis. En hoe hij zich daardoor weer vrij voelt. Maar er is bijvoorbeeld ook een voorschrift voor wie op scheiden staat (Failing and Flying van Jack Gilbert) of een extreem verlies moet verteren (het prachtige gedicht Do Not Stand at My Grave and Weep van Mary Elizabeth Frye). ‘Dit gedicht, en de wijsheid die het uitdraagt, kan een gevoel van verlies omzetten in een gevoel van hoop’, schrijft Sieghart.
Al zullen literaire critici dit alles met enige scepsis bekijken. Literatuur, en specifieker poëzie, is toch geen gebruiksvoorwerp? Ze heeft toch waarde an sich, puur om haar schoonheid? ‘Dat snobistische idee is precies waarom poëzie verscholen zit in achterkamertjes van boekhandels en waarom zo weinig gedichten gelezen worden’, zucht Sieghart. ‘Ik probeer poëzie weer toegankelijk te maken, door het juiste gedicht op het juiste moment voor te stellen. Maar helaas zijn veel mensen bang geworden voor poëzie. Ze zeggen me zelfs dat ze geen poëzie kúnnen lezen. Ze zijn erdoor geïntimideerd. Ik zeg hun altijd dat ze het moeten lezen als een gebed, het liefst hardop. En ook dat ze niet na één keer mogen opgeven. Om een gedicht goed te laten doordringen, moet je het verschillende keren na elkaar lezen, avond na avond.’ Want, om het nog maar eens met de woorden van Herman De Coninck te zeggen, ‘zo helpt poëzie’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
