Petra De Sutter: ‘Volledige lockdown is snelste manier om virus te stoppen, maar totaal onhoudbaar’

Ze volgt corona-afdelingen, vaccinatiecampagnes en klimaatakkoorden op de voet, en tussendoor zoekt ze ook nog een nieuwe ceo voor Bpost. ‘Ik heb mij nooit door een geldbedrag laten overtuigen om een job aan te nemen’, zegt vicepremier Petra De Sutter.

‘Ja en nee’, antwoordt Petra De Sutter wanneer we haar zondagochtend vragen of ze tevreden is met de beslissingen die het Overlegcomité vrijdag heeft genomen. Terwijl de ziekenhuisopnames weer vervaarlijk stijgen, namen de regeringen van dit land slechts heel beperkte voorzorgsmaatregelen. De Sutter, ondertussen een half jaar vicepremier in de regering-De Croo, probeert haar verleden als wetenschapster en arts te verzoenen met haar dagtaak als politica.

Petra De Sutter: Ik begrijp de reactie van experts dat het meer had mogen zijn, maar we moesten vaststellen dat veel mensen nog altijd aan versoepelingen denken. De vooruitzichten op versoepelingen in april schroeven we nu wel terug, dat was echt niet realistisch meer. Maar we moeten soms wat tijd nemen om iedereen weer mee te krijgen. We hadden vrijdag ook nog onvoldoende zicht op de cijfers om met zekerheid te weten of er een derde golf aankomt. Maar als het nodig is, zullen we deze week natuurlijk weer strengere maatregelen nemen.

Aan welke verstrengingen denkt u dan?

De Sutter: Dat zullen we bekijken als het zover is. Een volledige lockdown is de snelste manier om het virus weer te stoppen, maar dat is totaal onhoudbaar. We zullen dus ook niet raken aan de knuffelcontacten van mensen, en buiten mogelijk houden wat kan. We komen er niet meer door zomaar strengere maatregelen af te kondigen. De mensen hebben zich al ongelooflijk ingespannen, en tegelijk merken we dat ze het steeds moeilijker hebben om de regels op te volgen. Ze verliezen hun motivatie, en dat maakt alleen maar duidelijker dat we een goed evenwicht moeten vinden tussen de gezondheidsrisico’s en ons mentale welzijn.

De ziekenhuizen zijn zeer bezorgd over de oplopende cijfers.

De Sutter: Er komen steeds meer jongere mensen terecht op de covidafdelingen. Zij lopen minder kans om te sterven aan de ziekte, maar zij liggen wel langer in het ziekenhuis of op intensieve zorg. Dat zorgt ervoor dat we de niet-dringende zorg alweer moeten uitstellen. Ik heb vorige week het Universitair Ziekenhuis in Gent bezocht, waar ik vroeger arts was. Die mensen zijn al een jaar non-stop aan het werk. Het personeel is nog niet bekomen van de eerste en de tweede golf. Ze snakken naar een klein beetje respijt. Maar de cijfers die we nu zien, gunnen hen dat zeker niet.

Was het dan wel zo’n goed idee om aan het begin van deze maand een versoepelingsplan voor te stellen? Een week eerder had het Overlegcomité nog maar beslist dat het daarvoor te vroeg was, en twee weken later moesten de versoepelingen voor april dus al worden uitgesteld.

De Sutter: We zaten toen al op een redelijk hoog niveau. De experts waarschuwden ons dat er niet veel hoefde te gebeuren voordat het weer de verkeerde kant zou uitgaan, maar mensen vroegen luid om versoepelingen. We hebben dat toen minimaal gedaan, en hebben vooral ingezet op zo veel mogelijk buiten laten plaatsvinden, met een ‘buitenplan’. Op voorwaarde dat de cijfers goed zouden blijven, konden we er dan aan denken om dat ten vroegste vanaf 1 april te laten ingaan. Dat is toen duidelijk zo gecommuniceerd, maar de mensen interpreteerden het als een zekerheid.

Het kan dus evengoed dat de heropening van de horeca in mei ook niet doorgaat?

De Sutter: Wat voor april geldt, geldt ook voor mei. Maar de reden dat we vandaag weer op de rem staan, is net om er zo goed mogelijk voor te zorgen dat de horeca op 1 mei weer open kan. Daarvoor moeten we de derde golf – als die er al komt – zo klein mogelijk houden.

Uitstel zou een nieuwe ramp zijn voor de horeca.

De Sutter: Maar drie minuten geleden vond u mij nog niet streng genoeg? Ik heb ondertussen als beleidsmaker al geleerd dat een genomen beslissing pas goed is als iedereen ontevreden is. (lacht)

Bent u al zo snel cynisch geworden in de politiek?

De Sutter: Dat is helemaal niet cynisch. Het betekent dat we een goed evenwicht hebben gevonden. Vrijdag waren de virologen ontevreden, maar ik heb zelfs een minister horen zeggen dat het een ramp was dat de jeugdkampen niet konden doorgaan.

U zit niet in het Overlegcomité, hoewel dat tegenwoordig mogelijk een belangrijker orgaan is dan het kernkabinet. Groen blijft daardoor onzichtbaar in de coronacrisis. Stoort dat u?

De Sutter: Elke Van den Brandt zal het met u oneens zijn. Als Brusselse minister vertegenwoordigt zij onze partij in het Overlegcomité. Ik heb vaak contact met haar. Door het taalevenwicht kunnen niet alle Vlaamse vicepremiers uit de regering-De Croo in het comité zitten. Had ik dat graag gedaan? Ja. Maar ik ben er ook niet ongelukkig over.

De Groen-politicus die het luidst van zich liet horen in het coronadebat was Jeremie Vaneeckhout. Het Vlaams Parlementslid riep op voor een alternatief voor de avondklok. Is zijn kritiek daarop terecht, of vindt u dat een fetisj?

De Sutter: Dat woord zult u mij niet horen gebruiken, want ik vind die kritiek zeer terecht. De avondklok is de verregaandste inperking van onze vrijheid. De Fransen noemen het een couvre-feu, dat herinnert helemaal aan donkere tijden. Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet en ik waren de laatsten die daar in oktober mee akkoord gingen. Wij hebben ons heel sterk verzet tegen de avondklok.

Als het aan u lag, was de avondklok er nooit gekomen?

De Sutter: Klopt. We hebben daar ook weer niet de regering voor laten vallen, voor een stuk omdat we het wetenschappelijke bewijs zagen dat een avondklok wel degelijk de verspreiding van het virus vermindert. Maar we hebben garanties geëist dat de avondklok geen minuut langer zou duren dan nodig. Ze zal ook niet worden vervroegd, ook al vragen sommige experts daarom.

Als het nodig is, zullen we deze week natuurlijk weer strengere maatregelen nemen.

Wat is volgens u dé reden waarom Europa zo veel trager vaccineert dan het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten?

De Sutter:The New York Times had daar dit weekend een interessant artikel over. Samengevat: de Amerikanen hebben zich on-Amerikaans opgesteld en hebben al hun liberale marktprincipes door het raam gekieperd, terwijl Europa zich daar braaf aan heeft gehouden. Europa heeft de vrije markt dus laten spelen, en heeft – op verzoek van de lidstaten – stevig onderhandeld over de prijs. Wij kregen daardoor goedkopere vaccins, maar ze worden trager geleverd doordat de Amerikanen meer geld op tafel hebben gelegd. Hadden wij het beter anders aangepakt? Ik vind van wel, hoewel ik blij ben dat we onze standaarden voor de kwaliteitscontroles hebben aangehouden. Kijk naar AstraZeneca. Stel dat er straks echt iets ernstigs aan de hand blijkt met dat vaccin. Dan zullen we misschien nog blij zijn dat we veel minder ver staan dan de VS.

Maar dat acht u niet echt mogelijk?

De Sutter: Eerlijk? Nee. Zodra ik aan de beurt ben, laat ik mij ook meteen vaccineren.

De realiteit is wel: als we straks een derde golf over ons heen krijgen, zal die dodelijker zijn dan wanneer we verder hadden gestaan met de vaccinaties.

De Sutter: Laten we hopen dat we daarvan gespaard blijven, maar de sterftecijfers zullen hoe dan ook zakken. Het is daarom net goed dat we zijn begonnen met het vaccineren van de meest kwetsbaren. Herinner u nog de pleidooien om jongeren voorrang te geven, of de werkende bevolking.

Binnen de EU stond België dit weekend vierde laatste in de ranking van vaccinatiesnelheid. Nog net geen kwart van de 85-plussers was op dat moment helemaal gevaccineerd.

De Sutter: We zijn nu een week bezig in de vaccinatiecentra. Ze zijn ongelooflijk goed georganiseerd, nadat eerst iedereen in de woonzorgcentra werd gevaccineerd. Dat was logistiek een ingewikkelde operatie, maar nu moeten we opschalen.

Iets helemaal anders. Tegen wanneer hoopt u een nieuwe ceo voor Bpost te vinden?

De Sutter: Dat proces kan twee tot drie maanden duren. Ik ben heel blij dat we met Dirk Tirez een interim-ceo hebben die ondertussen de rust en hopelijk ook de sociale vrede kan terugbrengen.

De krant De Tijd schreef: ‘If you pay peanuts, you get monkeys.’ De ceo mocht maar 650.000 euro per jaar kosten, dus dan krijgt u een tweederangsfiguur.

De Sutter: We hebben het hier niet zomaar over een privaat bedrijf. De overheid is meerderheidsaandeelhouder, en dus is Bpost een bedrijf met een opdracht voor de hele samenleving. Ik verwacht van de ceo een zeker maatschappelijk engagement. Ik ben het er ook helemaal niet mee eens dat de grootste waardering voor een job wordt uitgedrukt in het salaris. Ik heb mij nooit door een geldbedrag laten overtuigen om een job aan te nemen.

Maar als u voor een miljoen extra een ceo kunt krijgen die Bpost uit het slop haalt, is dat natuurlijk wel een koopje.

De Sutter: We kunnen dan misschien meteen twee of drie miljoen bijgeven? Nee, daar geloof ik niet in. Ik ga hier ook niet het debat opstarten over de verlaging van het loon, want er zijn genoeg mensen die vinden dat ceo’s van overheidsbedrijven zich aan de premiernorm moeten houden en dus niet méér mogen verdienen dan Alexander De Croo (Open VLD). Op het moment dat Bpost door een zware crisis gaat, lijkt zoiets me niet verstandig.

Zou het kunnen dat de raad van bestuur talmde om ceo Jean-Paul Van Avermaet te ontslaan omdat de raad goeddeels politiek benoemd is? De evenwichten die daarbij moeten worden gerespecteerd, maken het misschien moeilijk om krachtdadig op te treden.

De Sutter: Nee, dat denk ik niet. Van de twaalf bestuurders zijn er zes aangewezen door de regering, maar die mensen zitten daar met het belang van het bedrijf voor ogen.

Ik vraag het u omdat u in de regering-De Croo net een grote ronde van politieke benoemingen bij overheidsbedrijven hebt meegemaakt. Dat is een hoogmis van de particratie. Voor iemand als u, die relatief nieuw is in de politiek, moet dat spel een vreemde ervaring zijn.

De Sutter: Het is niet iets waar je veel plezier aan beleeft, nee. Deze regering probeert op z’n minst een aantal principes te hanteren. De partijen moeten in de eerste plaats op zoek gaan naar echte experts, het worden dus geen puur politieke benoemingen van mensen die er alleen maar zitten omdat ze een partijkaart hebben. We willen ook dat de vertegenwoordigers van de overheid een afspiegeling van de hele samenleving vormen, met genoeg diversiteit. En we hebben alle benoemingen in één keer verdeeld volgens het zogenaamde systeem- D’Hondt, in plaats van telkens te onderhandelen als er ergens een plaats vrijkomt.

Maar is het systeem-D’Hondt, dat oorspronkelijk wordt gebruikt om de zetels te verdelen na een verkiezingsuitslag, werkelijk de beste methode om bestuurders en zelfs ceo’s in bedrijven aan te duiden?

De Sutter: Persoonlijk zou ik liever ook zien dat de partijen eerst op zoek gaan naar experts, en we vervolgens op basis van die namen de puzzel leggen. Nu gebeurt het andersom. Maar uiteindelijk zal de ministerraad nog moeten oordelen over de kandidaturen.

Tussen ons: bent u een van de meer dan 60.000 burgers die zich burgerlijke partij stelden in de Klimaatzaak tegen de Belgische overheid?

De Sutter: Nee. (lacht) Ik ken wel enkele collega’s die dat gedaan hebben, en ik sta ook helemaal achter de vraag van de Klimaatzaak. Ik volg ze ook al van in het begin op de voet. De initiatiefnemers zijn daar jaren geleden mee begonnen, en toen was wat zij vroegen voor velen onaanvaardbaar. België was absoluut niet de beste leerling van de klas qua klimaatmaatregelen, terwijl er nu tenminste ambities zijn uitgesproken en er heel wat in beweging is gezet. Iedereen beseft dat we tegen 2050 naar een koolstofneutrale samenleving moeten, en dat is mede dankzij de bewustwording waar de Klimaatzaak voor heeft gezorgd – net als de klimaatjongeren, trouwens. Op weg naar de koolstofneutrale samenleving moeten de doelstellingen dus ook hoog genoeg liggen.

België doet nog altijd niet genoeg. Hoopt u op een veroordeling?

De Sutter: Ik kan me moeilijk uitspreken over een zaak die loopt tegen de Belgische overheid. Ik vertegenwoordig tegenwoordig de Belgische regering, het zou erg zijn als ik publiekelijk zeg wat ik daarover denk. (lacht) Ik wil de ernst van zo’n rechtszaak niet banaliseren, maar voor mij doet de uitspraak er niet veel meer toe, als we zien hoever we al gekomen zijn. Hier en daar wordt er nog wel wat tegengesparteld, zoals in Vlaanderen, maar zelfs dat is aan het keren. We maken de komende jaren een quantum leap.

Dan moeten we bijvoorbeeld wel kritisch kijken naar de handelsakkoorden die nog moeten worden goedgekeurd. Daarom spreekt Groen zich samen met Ecolo uit tegen Mercosur, het handelsakkoord van de EU met Zuid-Amerikaanse landen zoals Brazilië. Het kan niet dat de doelstellingen over duurzaamheid, klimaat en mensenrechten die daarin staan niet juridisch bindend of afdwingbaar zijn. Als dat niet verandert, kan het akkoord voor ons de prullenmand in.

Tot slot: toen Vlaams Belangvoorzitter Tom Van Grieken vorige week de verdediging opnam van Jef Elbers, het homofobe kandidaat-bestuurslid van het Vlaams Audiovisueel Fonds, nam hij de term ’transgenderwaanzin’ in de mond. Heeft hij het dan over u, denkt u?

De Sutter: Hij denkt blijkbaar dat kinderen op school geïndoctrineerd en geperverteerd worden met transgenders, en dat het in de samenleving zelfs wordt opgelegd als het nieuwe normaal. Alsof mensen transgender worden doordat er eindelijk openlijk over gepraat kan worden. Dat zijn theorieën uit de negentiende eeuw, die volledig in strijd zijn met al het wetenschappelijke bewijs dat erover is verzameld. Die uitspraken van Tom Van Grieken doen mij pijn, en ze zijn absoluut niet onschuldig. Politici creëren met woorden de werkelijkheid. Zulke uitspraken van een partijvoorzitter worden door mensen gezien als legitimatie om transgenders te discrimineren. Uiteindelijk leidt dat tot meer intolerantie en zelfs geweld.

Vlaams Belang probeert zich op te werpen als de verdediger van holebirechten, ondanks zijn verleden als oerconservatieve partij. Gelooft u dat de partij veranderd is?

De Sutter: Nee, dat geloof ik niet. Volgens mij is het een nieuwe poging om salonfähig te worden, want de kiezers en leden van het Belang staan veel negatiever tegenover holebi’s en transgenders dan de rest van de samenleving.