‘Pas op met mensen die hardnekkig ‘Geen paniek!’ blijven roepen’

‘Als met ‘geen paniek’ bedoeld wordt dat er géén maatregelen hoeven te worden genomen, dan is dat schuldig verzuim’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Was het u ook al opgevallen? De laatste dagen hoorde je mensen net iets te vaak en te nadrukkelijk ‘geen paniek!’ roepen. Het is een aanmaning die tot voor kort redelijkheid suggereerde, een terechte waarschuwing voor mensen die elkaar anders in radeloze angst zouden vertrappelen. Radeloze angst is altijd een slecht idee. Hoe groot de coronacrisis de komende tijd ook mag worden, en hoeveel doden het virus ook zal eisen, het brengt niets bij om als een kip zonder kop de boel nog meer in de war te sturen dan nu al het geval is.

Maar de laatste dagen was de uitroep ‘geen paniek’ een reden voor scepsis. Pas op met mensen die dat hardnekkig blijven roepen. Want vandaag blijkt ook het omgekeerde: te veel aandringen op kalmte – of beter: te grote onbezorgdheid – is dodelijk. ‘Flattening the curve’ is nu het ordewoord. Het vermijden van een opstoot in het aantal coronabesmettingen, en dus het platter maken (‘flattening’) van de stijgende lijn op de grafiek, is dezer dagen cruciaal, omdat we uit de Italiaanse catastrofe hebben geleerd dat de ademhalingstoestellen in de ziekenhuizen plots kunnen opraken. Als met ‘geen paniek’ bedoeld wordt dat er géén maatregelen hoeven te worden genomen, dan is dat schuldig verzuim. Is het een poging om de eigen angsten te bezweren? Een reflex van hardwerkende Vlamingen die altijd vinden dat voortdoen het beste is, ook al betekent dat een snellere verspreiding van een epidemie? En dus een groter probleem op Intensieve Zorg? En dus meer doden op het einde van de rit?

De coronacrisis dwingt ons tot het bijsturen van onze reflexen. Zoals het automatisme om flink te gaan feesten als er een einde nabij is, of het nu om oudjaar gaat, of de laatste dag dat cafés open zijn. Natuurlijk waren die lockdownparty’s van vorige week vrijdag dom, onbesuisd en onverantwoordelijk. Maar het was ook niet verstandig van de regering om de maatregelen die ze donderdagavond laat communiceerde niet onmiddellijk te laten ingaan. Wie drastische maatregelen neemt, moet die metéén laten ingaan, anders creëer je exact wat je níét wilt. Begin deze maand organiseerde de Italiaanse regering tegen wil en dank zelf een kleine volksverhuizing toen duizenden Italianen nog snel naar het zuiden afreisden, net voor de quarantaine van Lombardije en omstreken van start ging.

Gelukkig blaast de coronacrisis ook een aantal dwaze nieuwerwetse ideeën weg. Zoals het idee dat we de sociale zekerheid zachtjes verder kunnen afbouwen. Opeenvolgende witte woedes hebben ons doof gemaakt voor de eisen van de zorgsector. Maar vandaag applaudisseren hele straten in Italië, en ongetwijfeld straks ook bij ons, voor de verplegers, de huisdokters en de specialisten die nu het land overeind moeten houden.

Of het idee dat de overheid alleen maar een log, duur en schadelijk apparaat is, dat we maar beter zo snel mogelijk kunnen afschaffen. Plots kijken zelfs de grootste supporters van de vrije markt vol verwachting naar de staat. De grootste nationalistische politici vragen om een federaal rampenplan. En op advies van de experts geeft de overheid vandaag de maat aan. De link tussen de globalisering en de razendsnelle verspreiding van dodelijke virussen was al duidelijk. Dat een sterke, efficiënte maar ook open overheid belangrijk is voor de bestrijding ervan, wordt nu letterlijk elk uur bewezen.

Het meest waanzinnige idee dat sinds 2016 opgang maakte, kan nu gelukkig ook in de vuilnisbak, bij de kapotte mondmaskers. De Britse politicus Michael Gove zei vier jaar geleden dat ‘de mensen’ genoeg hadden van experts – een slagzin die het sindsdien erg goed deed bij politici die met grote ogen naar het succes van Donald Trump keken. Hoe traag en aberrant de reactie van de eilandbewoners op de coronacrisis ook was, vandaag hoor je dat toch net iets minder vaak in het Verenigd Koninkrijk. De waarheid, een relatief begrip? Fake news? Sinds corona iets minder.

In een interview met Susan Neiman in Knack eind vorig jaar voorspelde de Amerikaans-Duitse filosofe dat het weleens snel gedaan zou kunnen zijn met twijfels over een objectieve, wetenschappelijke waarheid: ‘Vinden mensen het belangrijk of een geneesmiddel écht werkt?’ vroeg ze zich af. ‘In mijn ervaring helpt die denkoefening om mensen ervan te overtuigen dat waarheid er echt toe doet.’ De afgelopen weken heeft ze op overdonderende wijze gelijk gekregen.