‘De grote vraag is of al dat gepraat over democratie vandaag niet een beetje steriel aan het worden is.’ Schrijver-filosoof Frank Albers houdt een montere grafrede voor zijn eigen diersoort.
Caravantis, de tweede roman van filosoof en literatuurwetenschapper Frank Albers, vertelt het verhaal van de ‘Schildpadrevolutie’ in de imaginaire republiek Caravantis. Maar wat begint als een revolutionair experiment, eindigt in een nachtmerrie. Van enig realisme is geen sprake, met Caravantis wilde Albers een allegorie schrijven in de trant van zijn literaire helden José Saramago en Albert Camus. Hij schakelt daarbij moeiteloos tussen een aantal taalregisters, de verhalen buitelen over elkaar heen: hilarische beschrijvingen van het curieuze volksvermaak dat veldrijden heet, staan naast erudiete overpeinzingen over utopisch denken.
In Caravantis is het parlement afgeschaft. Moet de democratie dan ook maar op de vuilnisbelt van de geschiedenis worden gedumpt?
Albers: De parlementen zijn, net als de kathedralen, de ruïnes van de moderne tijd. Niet alle regeringsvormen zijn even geschikt voor alle tijden. Mensen hebben ooit ook in feodale systemen geleefd en gedacht dat de feodaliteit zoiets was als de zwaartekracht. Even vanzelfsprekend. Je kunt je afvragen – en ik weet natuurlijk wel uit welk jargon ik nu put – of de historische mogelijkheidsvoorwaarden van de democratie nog wel vervuld zijn. De democratie was ooit een subversief ideaal, maar op het moment dat je van een directe democratie overgaat naar een representatieve democratie – en dat moment breekt in de geschiedenis vrij snel aan, met drieduizend mensen vergaderen wordt al erg moeilijk – begint het woord democratie al een metaforische bijklank te krijgen. De grote vraag is of al dat gepraat over democratie vandaag niet een beetje steriel aan het worden is. Als je naar het parlement kijkt, heb je dan het gevoel dat die mensen de scholing, de achtergrond, de eruditie en de onafhankelijkheid hebben om de problemen van deze wereld te begrijpen en op te lossen? Ik ben bang van niet. Is dat een pleidooi voor een vorm van oligarchie? Ik vind dat toch het overwegen waard.
De echte macht zit toch niet meer in het parlement?
Albers: Nee, maar we blijven erover praten alsof het wél nog het centrum is van de politieke macht. Zoals we ook nog altijd over de natiestaat praten, alsof daar de hefbomen zitten. Thomas Piketty pleit voor een wereldwijde vermogensbelasting – niet voor een vermogenswinstbelasting. Maar hij voegt daaraan toe dat er politieke structuren nodig zijn om zo’n vermogensbelasting ook wereldwijd te kunnen opleggen. En die structuren zijn er nu niet.
Staat het parlement zoals we het nu kennen die structuren in de weg?
Albers: Zolang we er op deze manier over praten, fungeren parlementen en natiestaten als een soort bliksemafleider. Terwijl de macht zich elders en op een andere manier heeft georganiseerd. Verkiezingen zijn toch ook rituelen, waarbij mensen beloven dat ze de volgende vijf jaar hun mond zullen houden. (PP/HvH)
Lees het volledige interview met Frank Albers deze week in Knack
