‘Oxford Street: Deze anderhalve kilometer lange identiteitscrisis is een feest voor masochisten’

Even leek het alsof het eindelijk ging gebeuren. Maar nee, hoor. Plannen om verkeer te weren uit Oxford Street zijn opnieuw in de la gelegd.

In de toeristengidsen heet Oxford Street ‘een van de langste winkelstraten van Engeland’. Of ‘een van de oudste’. Of ‘de drukste van Europa’. Londenaren spreken van de hel op aarde. De anderhalve kilometer lange identiteitscrisis is een feest voor masochisten. Om te beginnen is er een redelijke kans aangereden te worden door een bus of taxi (personenauto’s worden geweerd). Van ’s lands tien gevaarlijkste kruispunten zijn er drie in Oxford Street, zegt het ministerie van verkeer (2015). Met bijna een half miljoen voetgangers per dag is de straat een nirwana voor zakkenrollers. En ook als u de kleine criminelen en uw medeshoppers overleefd hebt, dan kan het bijna niet anders of u heeft aan uw dagje in Top Shop en de Virgin Media Store een longaandoening over gehouden. Oxford Street is een van ’s werelds meest vervuilde straten.

Enter Londens burgemeester Sadiq Khan. Een man met een plan. Om de luchtvervuiling te temmen moest de hele weg een groot, groen voetgangersdomein worden. Het was geen origineel idee. Je kunt een heel voetbalstadion vullen met ontwerpen om Oxford Street verkeersvrij te maken. De Liberaal Democraten voorspelden vier jaar geleden in een dik rapport de ondergang van de bejubelde winkelstraat als het niet milieuvriendelijker werd. ‘Een straat waar iedere vijf dagen een voetganger wordt aangereden en met de hoogste concentratie stikstofoxide ter wereld, is gedoemd populariteit en welvaart in te leveren’.

Maar de macht van burgemeester Khan is beperkt. De eerste vader van de Britse hoofdstad is, op zijn best, een politieke onderhoudsmonteur. De echte zeggenschap ligt bij de deelgemeente Westminster die door de plannen een streep trok. Tijdelijk, in ieder geval. Vergeet de nieuwe metrolijnen in Londen die het aantal shoppers binnen twee jaar kunnen verdubbelen. Dringender zijn de problemen met het omleggen van historische busroutes. En als de Britten historisch zeggen bedoelen ze historisch. Een aantal van de 168 bussen die ieder uur door de straat rijdt, volgt een route die sinds de tijd van paard-en-wagens niet gewijzigd is. En niemand die bij machte is daar een passende omleiding voor te bedenken.

Oxford Street was altijd, tenminste sinds het in de 1730 ‘mooi geplaveid’ werd volgens de historicus William Maitland, een lawaaiige smeltkroes van handelaren, vagebonden en shoppers. Het was de plek waar schrijver Thomas de Quincy voor het eerst opium kocht ‘van een onsterfelijke apotheker die naar de aarde gestuurd was voor een speciale missie voor mij’, wat ‘Confessions of an English opium eater‘ opleverde. In 1825 roemde GJ de Wilde in An Ode to Oxford Street, ‘de poëtische winkels’, ‘schone stoepen’ en de ‘zoete lucht’ van de plek ‘waar stad en land elkaar ontmoeten’.

Maar praktisch sinds Virginia Woolf in 1932 schreef over ‘het lawaai van de bus’ en de schreeuwende kooplieden, zijn er pogingen gedaan gemotoriseerd verkeer te weren. Het is bij timide, zij het succesvolle, experimenten gebleven. Tijdens de enkele autovrije dagen die er geweest zijn, zoals in de aanloop naar de kerst, verdubbelde het aantal shoppers.

Het laatste plan van burgemeester Khan werd twee jaar geleden met enthousiasme ontvangen door winkeliers, stadsplanners en bestuurders. Maar het was een déjà vu all over again, zoals ze in Amerikaanse film zeggen. En een dat opnieuw te denken zet. Als de Britten iets eenvoudigs als een dieselverbod in een grote winkelstraat niet kunnen klaarspelen, hoe krijgen ze dan in godsnaam iets geregeld wat echt ingewikkeld is, zoals Brexit?