Overstromingen Wallonië: ‘Nog steeds geen model om impact van neerslag te evalueren’

“Een jaar na de ramp is er nog steeds geen model dat het effect van regenval op het waterpeil kan weergeven. Dat is onaanvaardbaar”, zegt burgemeester van Pepinster Philippe Godin, één jaar nadat zijn gemeente zwaar werd getroffen door overstromingen.

De gemeente Pepinster werd zwaar getroffen door de overstromingen van de Vesdervallei op 14 en 15 juli 2021. Zes inwoners kwamen daarbij om het leven. Meer dan 1.400 huizen werden beschadigd, en meer dan tien huizen zijn volledig ingestort. Om te vermijden dat die ramp zich herhaalt, dringt de burgemeester aan op de bouw van een stuwdam in de gemeente Polleur, om de stromen van de Hoëgne te regelen.

Godin blikt ook teleurgesteld terug op de manier waarop omgegaan werd met informatie. “Toen we op de hoogte werden gebracht dat de dam van Eupen met 80m3 per seconde zou zakken, hebben we aan de gouverneur gevraagd wat de impact op de Vesdervallei zou zijn, en specifiek op Pepinster”, verduidelijkt hij. “We werden toen gevraagd om ons geen zorgen te maken: het waterpeil zou met enkele centimeters stijgen. In werkelijkheid is de Vesder met meer dan een meter gestegen.”

Om de wanverhouding tussen politieke beslissingen en de realiteit te herstellen, roept Godin op tot een systeem waar burgemeesters directe toegang krijgen tot kwalitatieve informatie.

Op 14 juli, de datum van de maandelijkse markt, zal een herdenkingsmoment plaatsvinden.

Ruim 160 aanbevelingen goedgekeurd om lessen te trekken uit de ramp

Enkele weken na de overstromingen die Wallonië in juli vorig jaar hebben getroffen, stemde het Waalse parlement in met de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie. Die moest onderzoek doen naar het beheer van de overstromingen. Er werden aanbevelingen goedgekeurd, maar volgens de oppositie voldoen die niet aan de behoeften ter plaatse.

De onderzoekscommissie ging begin september van start. Tijdens de 120 uur durende hoorzittingen werden deskundigen, ambtenaren van de verschillende nooddiensten, lokale en provinciale vertegenwoordigers en leden van de Waalse regering gehoord. In maart raakten de Waalse meerderheidspartijen (PS, MR en Ecolo) en oppositiepartij Les Engagés (ex-cdH) het eens over 161 aanbevelingen. Die werden vervolgens goedgekeurd door het Waals parlement.

Verschillende aanbevelingen moeten de leesbaarheid en kwaliteit van de weersvoorspellingen verbeteren. Dat moet het mogelijk maken een beter zicht te krijgen op eventuele risico’s, zowel voor de overheden als voor het brede publiek. Andere gaan in de richting van de ontwikkeling van een crisisbeheer en een risicocultuur. Een betere communicatie naar de bevolking, en dat zowel voor als tijdens en na crisismomenten, staat ook bovenaan het prioriteitenlijstje.

Dat geldt ook voor het beheer van de dammen, dat tot veel discussie heeft geleid. Verder zijn er ook intenties om “de provinciale en gemeentelijke nood- en interventieplannen te herzien, te verbeteren en doeltreffend te maken, oefeningen uit te voeren en het gebruik van Be-Alert voor plaatselijke overheden te veralgemenen”. Verder staat in de aanbevelingen dat er een officiële erkenning moet komen van de gebeurtenissen, net zoals een herdenkingswerk. Dat laatste zal er komen bij de herdenking van de slachtoffers op 14 juli in Chênée. Volgens Les Engagés zijn er met de aanbevelingen stappen gezet, maar zijn die “niet noodzakelijk in overeenstemming met de behoeften op het terrein”.

Er moet nu actie genomen worden, klinkt het. “Als de maatregelen niet voor het einde van de zomer worden uitgevoerd, bestaat het risico dat ze gewoon niet worden uitgevoerd”, hekelen François Desquesnes en Marie-Martine Schyns, die lid zijn van de onderzoekscommissie.

Wetenschappers leggen link tussen overstromingen en klimaatopwarming

Gelijkaardige weerfenomenen als de overstromingen die ons land vorig jaar teisterden, zullen volgens wetenschappers waarschijnlijk vaker voorkomen door de opwarming van de aarde. Bij die overstromingen kwamen 39 mensen om en werden in Wallonië 100.000 mensen getroffen.

In principe komt dergelijke zware regenval in onze streken slechts om de 400 jaar voor. Maar met de stijgende concentratie CO2 in de atmosfeer en de daaruit voortvloeiende stijging van de temperaturen, zullen dit soort extreme weersomstandigheden waarschijnlijk vaker voorkomen.

Lange tijd waren wetenschappers eerder terughoudend om te zeggen dat een bepaalde natuurramp veroorzaakt was door de klimaatverandering. Ze verklaarden enkel dat natuurrampen waarschijnlijk vaker zullen plaatsvinden en dat ze ernstiger zullen zijn door het stijgende kwik. De laatste jaren is het dankzij wetenschappelijke vooruitgang echter mogelijk geworden zogenaamde attributiestudies uit te voeren. Die kunnen aan de hand van een statistische studie van waarnemingen en gegevens van klimaatmodellen nagaan in hoeverre een extreme weersgebeurtenis beïnvloed werd door klimaatverandering als gevolg van de menselijke uitstoot van broeikasgassen.

Dat gebeurde een eerste keer in 2004. Die studie ging over de hittegolf van de zomer van 2003 in West-Europa, die aan 70.000 slachtoffers het leven kostte. De overstromingen van juli 2021, waarbij in verschillende landen in totaal meer dan 200 doden vielen, zijn ook onderzocht.

Dat gebeurde door 39 Belgische en internationale onderzoekers onder de auspiciën van World Weather Attribution (WWA), een instituut dat de relatie tussen extreme weersverschijnselen en klimaatverandering onderzoekt. De studie richtte zich op de maximale dagelijkse neerslag tijdens het zomerhalfjaar in een regio in West-Europa die behalve de getroffen regio’s in het oosten van België en het westen van Duitsland ook delen van Frankrijk, Nederland, Luxemburg en Zwitserland bevat.

Op basis van waarnemingen en gegevens van gedetailleerde regionale klimaatmodellen verwachten de onderzoekers dat dergelijke weersgebeurtenis zich eens in de 400 jaar voordoet in elke regio van West-Europa. Uit de studie blijkt verder nog dat de kans op dergelijke extreme neerslag in het studiegebied met een factor 1,2 tot 9 is toegenomen en dat de extreme neerslag met 3 tot 19 procent intenser is geworden.

Dat is te wijten aan de klimaatverandering: sinds de periode 1850-1900 is de globale gemiddelde temperatuur met 1,2 graden Celsius toegenomen. Bij een verdere stijging van de globaal gemiddelde temperatuur zouden de kansen op en intensiteiten van die neerslaghoeveelheid verder toenemen.

De overstromingen vonden slechts enkele weken voor de publicatie van een rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de VN, plaats. Daarin stelden de wetenschappers dat de opwarming van de aarde zonder twijfel te wijten is aan menselijke invloed.