Opvangcentrum voor transmigranten zaait verdeeldheid in Brussel

La Porte d'Ulysse. Transmigranten verzeilen in een precaire gedoogzone. © IDAgency

Met 350 transmigranten zit La Porte d’Ulysse in Brussel elke nacht stampvol, maar de toekomst van het opvangcentrum hangt aan een zijden draadje. ‘Deze problematiek sleept al veel te lang aan.’

La Porte d’Ulysse, Haren. De portier van het opvangcentrum voor transmigranten is onverbiddelijk voor de Iraakse bezoeker. Vandaag komt hij er niet in: zijn quotum van 15 dagen per maand is opgebruikt. ‘We hebben hier 350 bedden staan’, zegt Mehdi Kassou, coördinator van het Burgerplatform voor Steun aan de Vluchtelingen. ‘Het aantal transmigranten in Brussel wordt op 800 geschat. Dat verplicht ons een beurtsysteem te hanteren. Maar wie hier uit de boot valt hoeft niet per se buiten te slapen. We hebben in Brussel en Wallonië nog negen kleinere huizen met 5 tot 25 bedden.’

Het Burgerplatform, geboren uit de vluchtelingencrisis van 2015, is een fenomeen. Al 9000 gezinnen hebben een of meerdere nachten een bed opgemaakt voor vluchtelingen. Dat doen ze vooral in Brussel en Wallonië. Vlaanderen is goed voor zo’n 20 procent van de overnachtingen, met concentraties in Antwerpen, Gent en Vlaams-Brabant. Van een vrijwilligerscollectief is het Burgerplatform geëvolueerd tot een volwassen ngo met veertig betaalde medewerkers en honderden vrijwilligers.

We moeten in Brussel omgaan met de realiteit: de transmigranten zijn hier nu eenmaal.

Sven Gatz, Brussels minister (Open VLD)

Veel mankracht wordt geïnvesteerd in de zogenoemde humanitaire hub in de Noordwijk. Daar kunnen transmigranten terecht voor medische en psychosociale bijstand, schone kleding, wifi en gsm-oplaadpunten. Maar veruit de grootste operatie is het opvangcentrum La Porte d’Ulysse, ondergebracht in het Blue Star-complex, een uitgewoonde kantoortoren. Niet lang meer: het complex wordt door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest verbouwd tot Brusafe, een opleidingscentrum voor openbare veiligheidsdiensten zoals politie, brandweer en medische hulpverlening. Tegen eind maart moeten de vluchtelingen eruit.

Op de valreep, na moeizame onderhandelingen tussen de Brusselse regering en de gemeente Schaarbeek, werd een alternatieve locatie gevonden. Volgende week verhuist La Porte d’Ulysse naar de leegstaande gebouwen van televisiezender BeTV aan de Leuvensesteenweg.

Engelse droom

Over een gebrek aan politieke steun mag het Burgerplatform niet klagen. In november vorig jaar keurde de nieuwe Brusselse regering, een progressieve coalitie van PS-SP.A (one.brussels), Ecolo-Groen, Open VLD en Défi, een strategische nota goed over transmigratie. 2,6 miljoen euro trekt ze uit om het voortbestaan van het opvangcentrum tot eind 2020 te waarborgen. Voor de humanitaire hub is nog eens 1 miljoen geoormerkt. Opvallend is de intentie om op termijn een opvang- en oriëntatiecentrum voor transmigranten op te richten. Daarmee komt de regering tegemoet aan een oude eis van ngo’s om een netelig probleem creatief aan te pakken.

Anders dan asielzoekers streven transmigranten niet naar een Belgisch beschermings- en verblijfsstatuut. Ze wachten op een kans om naar het Verenigd Koninkrijk over te steken. Wettelijk gezien hebben ze bijgevolg geen toegang tot de Fedasil-opvang. Wel riskeren ze te worden opgepakt en het land uitgezet, naar de EU-lidstaat die volgens de Dublin-verordening verantwoordelijk is voor hun asielaanvraag of naar hun thuisland. Beide opties zijn in de praktijk meestal onmogelijk. Transmigranten verzeilen zo in een precaire gedoogzone, met schrijnende toestanden en overlast tot gevolg.

Ngo’s maken zich sterk: bied transmigranten een humane opvang waar ze behalve bed, bad, brood en gezondheidszorg eerlijke informatie over hun rechten en perspectieven krijgen. Verlost van de naakte strijd voor het overleven op de straat zullen velen dan tot het inzicht komen dat de Engelse droom een illusie is, en dat ze beter asiel kunnen aanvragen in ons land, zich schikken naar de Dublin-regels of opteren voor een vrijwillige, begeleide terugkeer naar hun thuisland. ‘Zo heeft Frankrijk in 2016 het tentenkamp van Calais opgedoekt’, zegt Kassou. ‘Alle transmigranten werden overgebracht naar zogenoemde CAO’s (Centres d’Acceuil et d’Orientation) verspreid over het land. Met spectaculair resultaat: na zes maanden bleek dat 45 procent een asielaanvraag had ingediend, terwijl nog eens 20 procent in een Dublin-regeling of een programma voor vrijwillige terugkeer was gestapt.’

Als De Block in mijn schoenen stond, zei ze precies hetzelfde.

Sven Gatz, Brussels minister (Open VLD)

Het probleem voor de Brusselse regering: asiel en migratie zijn tot nader order een federale bevoegdheid. Over transmigratie zijn beide bestuursniveaus diep verdeeld. Als staatssecretaris voor Asiel en Migratie in de regering-Michel I kon Theo Francken (N-VA) het niet genoeg herhalen: door het Burgerplatfom en de humanitaire hub te ondersteunen, zou je transmigranten aanzuigen. Omgekeerd hekelde ‘Brussel’ het plichtsverzuim van de federale regering. Dat transmigranten niet werden opgepakt en uitgewezen, was de verantwoordelijkheid van Francken en diens partijgenoot Jan Jambon, minister van Binnenlandse Zaken in Michel I, klinkt het.

Vogezen

Het aantreden van Maggie De Block (Open VLD) als minister van Asiel en Migratie in december 2018 liet een kentering verhopen. Binnen drie maanden slaagde ze erin de humanitaire hub uit het Noordstation ordentelijk te verhuizen, waarmee een einde kwam aan een conflict met De Lijn rond overlast voor busreizigers. De Brusselse overheden en de ngo’s waren aangenaam verrast door De Blocks pragmatiek, ook al was die niet gespeend van politieke berekening. Foto’s van het kraaknette Noordstation – Maggie lost de janboel van Theo op – kwamen in de campagne voor de verkiezingen van 26 mei 2019 goed van pas. Maar ondanks haar luisterbereidheid wijst ook De Block het idee van een opvang- en oriëntatiecentrum voor transmigranten resoluut af.

Waarom? Vanwege het aanzuigeffect, verduidelijkt het kabinet van de minister ons. Een tweede bezwaar is van legalistische aard: migranten die bewust het Belgische asielstelsel boycotten, hebben geen recht op opvang. Het voorbeeld van de Franse CAO’s maakt weinig indruk. ‘In een groot land werkt dat misschien’, werpt woordvoerder Jelle Boone op. ‘Vanuit een centrum in de Vogezen lijkt asiel aanvragen in Frankrijk een redelijk alternatief voor een riskante oversteek naar Engeland. Maar in België sta je zelfs vanuit Wallonië binnen de kortste keren weer in Oostende of Zeebrugge.’

Toch is er een Open VLD-minister die wél pleit voor een opvang- en oriëntatiecentrum. Sven Gatz blijft achter de strategische nota voor transmigratie staan. ‘In theorie klopt het natuurlijk’, zegt de Brusselse minister van Begroting en Financiën. ‘Wie weigert asiel aan te vragen, kan geen opvang verwachten. Maar intussen moeten we in Brussel wel omgaan met de realiteit: ze zijn hier nu eenmaal. Ik pleit voor een oplossing die de overlast beperkt en ook een minimum aan menselijkheid garandeert.’

Voor Gatz hoort transmigratie thuis in een federaal regeerakkoord. ‘De Brusselse N-VA verwijt ons dat we onze bevoegdheid te buiten gaan’, zegt hij. ‘Ze hebben een punt: migratie is een federale materie. Slechts met veel creativiteit, met de bijstand aan personen als omweg, hebben we een manier gevonden om het Burgerplatform te ondersteunen. De volgende federale regering moet dit aanpakken. Deze problematiek sleept al veel te lang aan.’

De tegenstelling met partijgenoot De Block wil Gatz niet op de spits drijven. ‘Maggie De Block staat bekend om haar nuchterheid. Als zij in mijn schoenen stond, zei ze precies hetzelfde.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content