Exact vijftig jaar geleden sloot België een akkoord met Marokko over arbeidsmigratie. ‘De vreemdelingenwet van vandaag is nog steeds een voortvloeiing van de kluwen van die maatregelen’, aldus historica Alexandra Lens.
Op 17 februari 1964 ondertekende België een verdrag met Marokko over arbeidsmigratie. Ook de gezinshereniging kwam daarin aan bod. “Gezinshereniging startte aanvankelijk louter uit bekommernis om het verzekeren van werkkrachten. De vaders langer hier houden en de zonen na een tijdje kunnen inzetten in het bedrijf, was het doel van de hereniging”, vertelt historica Alexandra Lens aan Knack.be. Aanvankelijk waren het de bedrijven zelf die de gezinshereniging organiseerde, maar na tijdje nam de overheid het initiatief over en voerde ze stapsgewijs restrictieve maatregelen in.
De meeste nieuwkomers in België komen vandaag nog steeds aan in het kader van gezinshereniging. In 2012 ging het om 30.960 personen. Toch wordt het fenomeen maar zelden onder de loep genomen. Het boek (on)gewenste immigratie van Alexandra Lens is dan ook een eerste historische overzicht.
“Gezinshereniging zorgt zowel in de politiek als in het maatschappelijk debat geregeld voor beroering, daarom is het essentieel om de historische wortels te kennen”, aldus Lens. Al geeft de jonge historica ook toe dat het onderwerp lange tijd onderbelicht bleef door praktische factoren. “Pas sinds 2008 zijn de archieven van de Vreemdelingenpolitie opengesteld.”
Economische versus humane motivering
Na de Tweede Wereldoorlog moest de Belgische industrie worden heropgestart. De overheid ging op zoek naar buitenlandse werkkrachten. Die arbeidsmigranten zouden in eerste instantie slechts tijdelijk zijn. Maar hoe langer ze in België bleven, hoe duidelijker werd dat zij zich beter zouden integreren indien ze omringd waren door vrouw en kinderen.
“Vanaf 1920 waren het de bedrijven zelf die gezinshereniging organiseerde, maar toen het aantal groter werd, besloot de overheid zich te mengen en werd het beleid restrictiever.”
Gedurende verschillende decennia stond de overheid steeds onder druk om een evenwicht te vinden tussen enerzijds de humanitaire en anderzijds de economische aspecten. ” En deze laatste haalden steeds de bovenhand”, aldus Lens.
“Hoewel de overheid bemoedigende maatregelen nam, zoals het terugbetalen van tickets, was economie steeds de achterliggende motor om de grenzen al dan niet open te stellen voor gezinsleden van migranten.
Illegaal verblijf van buitenlandse kinderen
Wanneer een probleem zich voordeed, wachtte de overheid lang vooraleer ze in actie schoot, is een van de conclusies van Lens. Pas als de economie ‘in gevaar kwam’, nam ze maatregelen.
Dat blijkt overigens uit een case study die Lens uitvoerig behandelt in haar boek, namelijk de problematiek van illegaal verblijf van buitenlandse kinderen bij zijdelings of niet verwante buitenlandse volwassen. “Dit is een erg ironisch verhaal”, zegt Lens. Door een lacune in de wet werden niet alleen gezinsleden overgebracht, maar ook andere aanverwante kinderen. Een artikel in het akkoord dat de voorwaarden tot gezinshereniging voor Marokkaanse werknemers in België bepaalde, stelde dat hereniging mogelijk is voor de ‘echtgenote en minderjarigen ten laste’. Door het weglaten van slechts één simpel woord namelijk ‘kinderen’, konden ook neven en nichten en andere aanverwanten mee overkomen.
Deze foute interpretatie zorgde voor een jarenlange, door de overheid als illegaal bestempelde, immigratie van Marokko naar België. En later gebruikten ook andere nationaliteiten ‘dit achterpoortje’ om kinderen te laten overkomen. Een definitieve beslissing en oplossing kwam pas in 1974.
Afghanistan
‘Illegale kinderen in België’, de link met het heden is niet ver weg. Al ware n het enkele maanden geleden Afghaanse kinderen die de media haalden. En ook vandaag verdedigen politici hun beleid met de argumentering: “Wij volgen de wet”.
“De vreemdelingenwet die we vandaag kennen is voortgevloeid uit een kluwen van maatregelen uit het verleden . In de beginperiode van arbeidsmigranten bestond er zelfs geen echte wet, er waren slechts ad hoc maatrelgelen. Slechts op het moment dat een probleem erg urgent was, werd er eentje toegevoegd “, legt Lens uit.
Ironisch: door een lacune in de wet werden niet alleen gezinsleden overgebracht, maar ook neefjes en nichtjes
Pas in 1980 werden al deze regels samengevoegd tot één wet. “De problemen zich vandaag voordoen zijn deels een gevolg van die opeenstapeling van amendementen.”
‘Laksheid van het Belgische beleid’
Historicus Frank Caestecker stelt het nog scherper. Volgens hem is de “laksheid van het Belgische beleid” verantwoordelijk voor de ontoereikende Vreemdelingenwet. “De huidige wet dateert van 1980, maar is al ontelbare keren gewijzigd en een ondoorzichtig kluwen van regels geworden.”
Een evolutie volstrekt zich van non-regulering naar precieze en door de staat geformuleerde regels. “Die evolutie loopt door tot vandaag, maar verloopt moeizaam doordat de overheid niet los kan van voorafgaande beslissing, of beter non-beslissingen.” Een grote wetswijziging kwam er in 2006. “Het is te vroeg om te juichen over de maatregelen en wijzigingen sinds 2006. Gezinshereniging en immigratie in het algemeen verdienen blijvende aandacht”, stelt Lens.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier