‘Worden leerkrachten binnenkort een bedreigde soort?’

‘Dat steeds minder jongeren voor het onderwijs kiezen, is een bedreiging voor onze welvaart’, schrijft Vlaams parlementslid en voormalig schooldirecteur Steve Vandenberghe (SP.A).

‘Het is de belangrijkste taak van de leraar om de vreugde van het creëren en herkennen te wekken’ zo stelde Albert Einstein ooit. Steeds minder en minder jongeren worden vandaag geïnspireerd door deze woorden. En dat is niet alleen bijzonder spijtig, het is ook één van de grootste bedreigingen voor onze welvaart.

Ik hoor het veel van mijn ex-collega-directeurs zeggen: voor een aantal vakken voelt zoeken naar een leerkracht als zoeken naar een speld in een hooiberg. Verschillende signalen wijzen erop dat dit de komende jaren alleen maar zal verergeren. Alle lichten staan op rood: de instroom in de lerarenopleiding daalt, steeds minder afgestudeerden kiest voor het beroep van leerkracht, een groot deel valt uit in het begin van hun carrière en het aantal burn-outs doorheen de loopbaan ligt bijzonder hoog. Leerkrachten worden stilaan een bedreigde soort. Die ‘soort’ moet je vooral niet negatief lezen. Leerkracht zijn, dat weet ik uit ervaring, is een vak apart, meer zelfs: het is een roeping. Goede leerkrachten zijn uit een bijzonder hout gesneden.

Vijf jaar geleden nam ik afscheid als leerkracht-directeur. En toch kriebelt het elk jaar rond deze periode. Het is het soort adrenaline dat heel wat mensen uit de onderwijswereld ongetwijfeld herkennen: de onzekerheid over je nieuwe leerlingen, het hopen op een goeie chemie in de klas en op constructieve ouders.

Die kriebels heb ik de voorbije jaren bij vele collega’s helaas zien veranderen in regelrechte septemberstress. Er zijn zoveel zaken bijgekomen die de aantrekkingskracht van het vak van leerkracht hebben uitgehold. Die ervoor hebben gezorgd dat de instroom van nieuwe leerkrachten is gedaald. Is er iemand verwonderd? Ik in elk geval niet. Aan den lijve heb ik de werkonzekerheid meegemaakt van jonge professionals die eind juni niet weten of ze begin september nog voor de klas zullen staan. Wie zich heeft geëngageerd om voor de aankoop van een woning een langlopende lening af te sluiten kiest dan uiteraard voor een zekere job in de privésector. Hoe zou je zelf zijn? Zelfs de sterkste roeping gaat door die onzekerheid aan het wankelen.

De werkonzekerheid is maar één aspect die jonge mensen afschrikt. ‘Hij is leraar en het enige voordeel van dat zenuwslopende vak is dat je het in de zomer hele lange tijd niet hoeft te zijn’, sprak schrijver Simon Carmiggelt ooit. Maar vraag vandaag eens aan leerkrachten of ze twee maanden vrij hebben gehad? Allen zijn zij al weken bezig met het voorbereiden van lessen, het organiseren van lessenroosters, het schilderen van klaslokalen, het reinigen van de schoolbanken, noem maar op. Want vergis u niet, leerkrachten geven lang niet alleen les. Door de opeenvolgende besparingen in ons onderwijs, nemen leerkrachten steeds meer hooi op hun vork.

Willen we jongeren echt opnieuw inspireren om leerkracht te worden, dan moet daar verandering in komen. Willen we het lerarentekort aanpakken en tegelijk het welzijn en welbevinden van de onze kinderen verzekeren? Dan moet er nu gehandeld worden. Willen we onze welvaart behouden, in een regio waar onze grijze hersencellen onze enige natuurlijke grondstof zijn? Dan moeten we nu tot actie overgaan. We hebben de voorbije jaren teveel kostbare tijd verloren. De leraarskamer staat in brand, de kwaliteit van ons onderwijs is in gevaar. Blussen is de enige optie. Gerichte acties die de druk bij de leerkrachten én directie wegnemen. Een dwingende norm voor de verlaging van de planlast. Voldoende begeleiding en omkadering voor alle startende leerkrachten. Ruimte voor oudere personeelsleden om hun ervaring te kunnen doorgeven aan de jonge generatie. Echte ondersteuning voor directeurs. Het zijn maar enkele van de maatregelen waar ons onderwijs vandaag op wacht.

Als we nu niet ingrijpen, kunnen we binnen een paar decennia met onze leerlingen op uitstap naar het museum van de Vlaamse geschiedenis. En dan zien ze daar een wassenbeeld van man of vrouw bij een bordje erbij: “Leerkracht Wiskunde – uitgestorven in 2025, herinnering aan een welvarend Vlaanderen”. Het Vlaams onderwijs dat hoge toppen scheert, zal dan klinken als iets uit een ver verleden.

Willen we dat niet, dan moeten we vandaag beginnen om jongeren opnieuw te begeesteren om voor de klas te staan en te kiezen voor het onderwijs. De tijd dringt.