‘De grens tussen school en privé verdwijnt: leerling, ouder of leerkracht ben je nu fulltime’

Hopelijk en gelukkig maar worden er al een hele tijd geen stokslagen meer uitgedeeld in onze scholen. Al een paar decennia hoeft niemand nog op de knieën in een hoek te zitten of grote ezelsoren te dragen. Je wordt niet meer openbaar gerangschikt van slechtste tot beste leerling van de klas. En je kunt al eens een leerkracht tegenspreken zonder van school te worden gestuurd. Onomstotelijke autoriteit, straffen met geweld en fysieke discipline worden niet meer aanvaard.

Dat wil niet zeggen dat discipline, toezicht en straf verdwenen zijn. Ze zijn gewoon meegeëvolueerd met onze tijd. Optimisten noemen het een tijd van communicatie, transparantie en flexibiliteit. Het digitale leerplatform Smartschool belichaamt al die dingen. Toen ik niet zo heel lang geleden nog op school zat, was Smartschool een beginnend experiment waarvan de server meestal plat lag en zelfs de informaticaleerkracht niet wist hoe ermee te werken. Maar de voorbije zeven jaar groeide het platform uit tot iets wat volgens een bevriende leerkracht als een alziend oog boven de school hangt.

Wie goed oplet, ziet het oog nog veel verder kijken. Mijn nichtje wordt zenuwachtig op een familiefeest omdat ze nog een berichtje van een leerkracht krijgt. Collega’s maken zich ongerust omdat de app hen midden in de werkdag een slechte toets of een ruzie op de speelplaats meldt. Leerkrachten met wie ik spreek, voelen zich schuldig wanneer ze niet elk moment van de dag en de avond bereikbaar zijn.

Ongetwijfeld is er een lange lijst voordelen aan dat soort hypercommunicatie, die ultieme transparantie. Toch heb ik ook het gevoel dat dit platform niet alleen voor de verworvenheden, maar ook voor de gebreken en gevaren van deze tijd staat. We zien de grens tussen school en privé verdwijnen: leerling, ouder of leerkracht ben je vandaag fulltime. Paraat, bereikbaar maar ook – en daar wordt het echt een eenentwintigste-eeuws dystopietje – onder supervisie. Niet alleen ouders, tegen wie liegen echt vaak om bestwil is, kunnen constant meekijken. Ook is er dat abstract en gerobotiseerd controleorgaan. Zoals bij alles wat ‘smart’ is, van phones tot homes, is een gebruiker op Smartschool een datasubject. Dus moet van alles melding worden gemaakt. Voor leerlingen wil dat zeggen: punten, zes minuten te laat, taken, boek vergeten, grote mond gehad. Voor leerkrachten is dat je planning, agenda, lespakket en cursus. In een wereld waar alles opgeslagen wordt gaan vrijheid, transparantie en flexibiliteit samen met het idee dat iedereen elkaar kan controleren. De nieuwe gedaante van discipline blijkt een eeuwige stress. En daar kun je zelfs als kind niet aan ontsnappen.