Bedenker professor Theo Compernolle reageert: ‘TAVA mag nooit een straf zijn’

Theo Compernolle, neuropsychiater en bedenker van de term ‘TAVA’, vindt de getuigenissen in Knack over het gebruik van isolatieruimtes in het buitengewoon onderwijs choquerend. ‘Nooit gedacht dat TAVA misbruikt zou worden als een eufemisme voor eenzame opsluiting.’

Een groot deel van zijn carrière was Theo Compernolle intens bezig met kinderen met allerlei gedragsproblemen én hun gezinnen. In de jaren zeventig bedacht hij de term TAVA (Totale Afzondering Van Aanmoediging), als vertaling voor time-out. Het artikel in Knack (28/08/2019) raakte bij hem een gevoelige snaar, toen hij las hoe sommige scholen TAVA gebruiken. ‘Eenzame opsluiting heeft níéts met TAVA te maken’, zegt hij. ‘TAVA kan soms een noodzakelijk onderdeel zijn van een aanpak die helemaal gericht is op aanmoediging van het gewenste gedrag in een positieve, warme en steunende omgeving. Dat doe je niet door kinderen op te sluiten.’

Volgens Compernolle is het belangrijk om het ongewenste gedrag net te negeren, de kinderen te kalmeren en als leerkracht of opvoeder vooral rustig te blijven. ‘Mijn leermeester, de gerenommeerde Amerikaanse gedragswetenschapper Gerald Patterson, leerde me zijn methode van time-out kennen. Patterson zou zich omdraaien in zijn graf mocht hij te weten komen dat TAVA op zo’n manier gebruikt wordt. Hij heeft zich zijn hele carrière ingezet tegen het gebruik van geweld in de opvoeding.’

Tien minuten

Compernolle vindt dat een TAVA-ruimte er alleen voor moet zorgen dat een kind even nergens door wordt afgeleid, en zo even tot rust kan komen. ‘Het belangrijk dat de ruimte prikkelarm is. Het is de bedoeling dat een wat lastig kind daarnaartoe wordt gebracht voor een paar minuten, maximaal tien. Bovendien moet er ook altijd een opvoeder dichtbij blijven. Het hoeft zelfs geen speciale ruimte te zijn, soms volstaat een apart hoekje in de klas als TAVA. Maar uit de getuigenissen in het Knack-artikel blijkt dat de isolatie van kinderen een noodgreep werd bij agressief gedrag. Terwijl TAVA nooit een straf of sanctie mag zijn.’

Compernolle zegt dat eenzame opsluiting door leerkrachten of opvoeders gebruikt wordt ‘uit radeloosheid en machteloosheid’. Volgens hem is de TAVA-ruimte een gemakkelijke uitweg als een kind ongewenst gedrag vertoont. ‘Ik heb via mijn praktijk tientallen opvoeders en leerkrachten leren kennen. Ze stappen in hun vak vanuit idealisme. Het zijn mensen die droomden van kinderen op te voeden en die in een nachtmerrie zijn beland met zogenaamd onhandelbare kinderen.’

Eenzame opsluiting

Een getuige in Knack beschrijft hoe een opvoeder luid schreeuwend dreigde met TAVA, waardoor ze helemaal in paniek raakte en hoe ze als lagereschoolkind wel honderd keer werd opgesloten, soms zelfs een paar uur lang. Compernolle: ‘Daarvoor dient TAVA niet. De ruimte dient voor een korte afzondering van de prikkels die het ongewenste gedrag in stand houden, en vooral voor het onderbreken van de escalatie in de relatie tussen opvoeder en kind. En dus niet om het soms urenlang te straffen.’

De neuropsychiater meent ook dat de TAVA-ruimte op zich niet zo belangrijk is, wel de manier waarop ze gebruikt wordt. ‘Een TAVA-ruimte is nuttig, indien goed toegepast. Als cel voor eenzame opsluiting is het helemaal niet nodig. Als kinderen lange tijd afgezonderd worden, betekent dat dat er heel wat andere middelen ontbreken om adequaat met leerlingen om te gaan.’

Geen regels

In het onderwijs zijn er geen specifieke regels voor TAVA. Elke school doet ermee wat ze wil, en ook de onderwijskoepels hebben nauwelijks zicht, laat staan controle, op wat er precies gebeurt. Volgens Compernolle leren leerkrachten en opvoeders tijdens hun opleiding onvoldoende hoe ze moeten omgaan met de moeilijkste kinderen. ‘De overheid moet meer aandacht besteden aan een goede opleiding van leerkrachten en opvoeders. Pas als die stap gezet is, kan ze zich misschien concentreren op registratie van het gebruik van TAVA-ruimtes.’ Volgens de neuropsychiater is er ook meer personeel nodig is. ‘In heel wat landen subsidieert de overheid opvoeders om bijvoorbeeld ouders thuis bij te staan bij de opvoeding van hun bijzondere kind.’ Compernolle denkt dat ons land wel vooruitgang maakt, maar er is nog veel werk aan de winkel. ‘Het is net alsof kleine kinderen kleine problemen zijn, en dus hebben we daar geen centen voor.’

Marijke Bisschop, pedagoog en gedragstherapeut, heeft lange tijd samengewerkt met Theo Compernolle en bevestigt zijn kritiek. In de buurt van Brussel geeft Bisschop nog altijd advies aan scholen over het gebruik van TAVA. In de scholen die zij kent worden geen kinderen meer opgesloten, zegt ze. Decennia geleden gebeurde dat volgens haar wél. Dat het vandaag in sommige scholen nog altijd gebeurt, vindt ze ‘een akelige gedachte’. Bisschop: ‘TAVA betekent afzonderen, niet opsluiten. Echte opsluiting met een slot op de deur, kán niet op scholen. De stelregel moet zijn: nooit bang maken, nooit opsluiten, nooit in het donker, en nooit in akelige ruimtes.’