‘Na Sihame-gate: politiek is geen Instagram’

De malaise bij Open VLD legt twee bredere problemen bloot: een compleet doorgeslagen marketingdenken en een particratie op steroïden. Dat schrijven bestuurslid Werner Vandenbruwaene en voorzitter Thibault Viaene namens het Liberaal Vlaams Verbond (LVV).

Politieke partijen weten in Vlaanderen niet langer van welk hout pijlen maken. Ze scheuren elkaar in alle haast voorbij op zoek naar de waan en de like van de dag. De affaire rond Sihame El Kaouakibi illustreert hoe een dolende Open VLD slachtoffer werd van haar eigen profileringsdrang.

Het Liberaal Vlaams Verbond pleit al langer voor de herwaardering van inhoud, principes en een ideologisch onderbouwd liberaal maatschappijbeeld. De marketingtrend in de politiek is veel breder dan de liberale partij. Open VLD kan en moet echter beter. Als liberale partij moet zij het voortouw nemen in die politieke vernieuwing.

Sihame-gate leert ons alvast enkele lessen.

De Vlaamse liberalen lijden aan bloedarmoede. Net als de andere traditionele partijen slaagt ook de Open VLD er niet langer in om eigen talent te ontdekken, op te leiden en te laten doorgroeien. Het verdwijnen van de zuilen heeft deze partijen een belangrijke kweekvijver ontnomen waar ze blijkbaar nog steeds geen oplossing voor hebben gevonden. Net zoals het voetbalmodel van de Galacticos van Real Madrid, moeten ‘sterren’ worden binnengehaald. Dat deze zogenaamde sterren over weinig notie van het liberaal gedachtegoed beschikken, is bijzaak. Enkel de présence en aantal volgers op sociale media tellen.

Politieke bloedarmoede valt niet met geld op te lossen. De riante partijfinanciering creëert een boterzacht kussen van verdwazing, waarin matige kopstukken comfortabel wegzakken. Dit kussen zit het afstraffen van slechte prestaties in de weg. Partijfondsen – uw belastinggeld – worden zonder veel nadenken rondgestrooid. Ooit waren spaarzaamheid en gezonde overheidsfinanciën kernwaarden van het liberalisme. Op dit moment heeft de Open VLD elke liberale ideologische reflex echter overboord gegooid. Er is geen emancipatie van de burger, geen wantrouwen tegenover een obees staatsapparaat, geen fundamentele rechtstatelijke reflex.

Het belangrijkste punt is misschien wel dat politici niet meer begrijpen wat politiek is. Politiek is veel meer dan het passief vergaren van likes. De kiezer wordt respectloos weggezet als anoniem en gezapig kiesvee. Politiek moet echter een evenwicht zoeken tussen populaire steun enerzijds en inhoud, principes en beleid anderzijds. Voorwaar geen evident evenwicht, dat geven we toe. Maar nu wordt alles geofferd op het altaar van een vage populariteit. De zoektocht van de Instapolitici naar kiezers is het gevolg, zelfs de essentie, van dit marketingverhaal. De politiek-ethische band tussen burger en politicus wordt vervangen door een commerciële band tussen consument en marketeer. Onze democratie is verworden tot een supermarkt waar producten op een zo aantrekkelijk mogelijke wijze worden aangeboden.

Eigenlijk verbaast dit gedrag niet. Het amechtig zoeken naar kiezers is het gevolg van een op hol geslagen marketingverhaal. Wanneer je niet met vertrouwen en kennis van het eigen verhaal, de eigen principes en ideeën kan uitdragen, word je angstig, en scroll je verder op de feed om te kijken waar alle likes heen gaan. ‘Misschien word ook ik wel cool met die hippe schoenen’. De Open VLD gedraagt zich als een te jonge puber op de speelplaats van een middelbare school: zo angstig om erbij te horen, dat de eigen identiteit verdwijnt.

Voor zij die het met leedvermaak aanzien als een vreemde, trans-Atlantische mutatie: Trump is een symptoom van een globale democratische ziekte, geen verre uitzondering. Als marketing en slogans het enige zijn dat rest, is politiek een ziel- en doelloos bedrijf, dat enkel de carrière van enkelen dient. Dat kan nooit in naam van enig liberaal ideaal zijn.

Alle partijen zijn in dit bedje ziek. Maar wanneer niemand het voortouw neemt, vormt K3 in 2030 het kernkabinet.

Er dringen zich twee onmiddellijke zaken aan, die niet langer genegeerd kunnen worden: allereerst, Open VLD moet intern herbronnen en zich terug naar de bron en de essentie bewegen: het vertolken van een liberaal mensbeeld in de 21^ste eeuw. Dat vereist het articuleren, het uitschreeuwen van kernwaarden en het maken van keuzes.

Ten tweede moet de particratie op de schop. Dit model leidt tot de inhoudsloze dominantie van marketeers, ronduit slecht bestuur en een slinkende democratische legitimiteit. Een dodelijke cocktail.

Politieke vernieuwing houdt minstens in dat de parlementen terug hun grondwettelijke taak kunnen vervullen. Laat daarom de rol van fractieleider(s) samenvallen met die van partijvoorzitter(s). Verder dient de kiesdrempel te worden afgeschaft, gezien dit politieke innovatie fnuikt. Ook moeten kieskringen terug kleiner gemaakt worden, teneinde de band tussen burger en parlementslid te herstellen. Ook dienen kabinetten afgeslankt te worden en moet partijfinanciering verregaand hervormd worden. Verantwoordelijkheid en rekenschap moeten terug onderdeel van de politieke cultuur worden. Het model van de onthechte, beschermde marketeer aan de knoppen van de partij rijdt ons de recht afgrond in.

Plus est en vous, Open VLD. Gebruik dit moment om een vernieuwing op te starten, voor de liberale familie, maar ook voor de Vlaamse democratie in het algemeen. De burger zal u dankbaar zijn.