Gemeenteraadsleden zijn de politici die het dichtst bij de burger staan, maar uit onderzoek blijk dat zij weinig impact hebben op het beleid en nauwelijks naar waarde worden geschat. ‘Ze verdienen beter.’
‘Een gemeenteraadslid is het kloppend hart van ons democratisch systeem’, zegt doctoraal onderzoeker en politicoloog Tom Verhelst. ‘Vooral de politicus op lokaal niveau heeft direct voeling met wat er leeft bij de bevolking. Hij is de gezant van de inwoners van de gemeente en moet vertolken wat er leeft, zodat daarover open debatten kunnen worden gehouden in de gemeenteraad. Vervolgens worden de hoofdlijnen van het beleid uitgestippeld dat door de burgemeester en schepenen wordt uitgevoerd. En de gemeenteraadsleden moeten de uitvoering van dat beleid dan weer controleren. Althans, dat is de theorie, want in de praktijk loopt het in ons land vaak heel anders.’
Tom Verhelst heeft net zijn proefschrift gepubliceerd over de rol en positie van de gemeenteraadsleden in ons land, geschreven aan de UGent met professor Herwig Reynaert als promotor. ‘Over het beleid in een gemeente wordt vaak buiten de gemeenteraad beslist’, vertelt hij, ‘en veel gemeenteraadsleden vinden zelf ook dat ze te weinig kunnen uitrichten, dat ze ondergewaardeerd worden. Onze gemeenteraadsleden verdienen beter.’
De Vlaamse regering maakt al enige jaren werk van een herwaardering van het ambt van gemeenteraadslid. Zo werd bijvoorbeeld in het gemeentedecreet de mogelijkheid geboden dat de burgemeester niet automatisch de voorzitter van de gemeenteraad is, maar dat die kan worden verkozen door de raadsleden. Dat moet meer debat mogelijk maken. En bij steeds meer gemeenteraden is er zo’n meer ‘onafhankelijke ‘ voorzitter: bij een derde in de vorige legislatuur en bij twee derde nu.
Rol van gemeenteraadsleden opwaarderen
Toch kan nog veel meer gebeuren om de rol van de gemeenteraadsleden op te waarderen. Verhelst verwijst naar Nederland: ‘De gemeenteraadsleden hebben er meer impact op het beleid en ze kunnen er ook het college beter controleren. Onder meer omdat de schepenen, daar wethouders genaamd, en burgemeester geen deel uitmaken van de gemeenteraad. Die hebben daar dus ook geen stemrecht. En wethouders kunnen er worden weggestemd door de gemeenteraad. Dat kan in Vlaanderen niet, wel in Wallonië, daar kan de gemeenteraad een burgemeester, schepen of het voltallige college wegstemmen. Dat is er de vorige legislatuur ook zo’n zeventien keer gebeurd. Dat geeft de gemeenteraadsleden meer macht.’
Bovendien heeft het Nederlands systeem het voordeel van de duidelijkheid, vindt Verhelst: de gemeenteraadsleden debatteren in de gemeenteraad over belangrijke zaken, bijvoorbeeld over de bouw van een sporthal of in welke infrastructuur er zal geïnvesteerd worden. Daar komt een beslissing uit. De burgemeester en schepenen voeren het beleid uit, zij besturen de gemeente. En dat wordt dan gecontroleerd door de gemeenteraadsleden.
Of dit ooit kan in Vlaanderen? Verhelst: ‘Zeker niet zonder slag of stoot, want zoiets moet door het Vlaams Parlement worden beslist en daarin zitten veel schepenen en burgemeesters. Bovendien speelt in België ook de partijtucht nog sterk.’ (EP)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier