‘We hebben een systeem gecreëerd dat niet meer in staat is om te reageren op de problemen die het creëert en aanwakkert’

‘De breedste schouders laten bijdragen en progressieve belastingen weer centraal stellen is geen kwestie van ideologie, maar gewoon gezond verstand’, schrijft Eva Smets van Oxfam.

In de afgelopen tien jaar is de rijkdom van miljardairs meer dan verdubbeld. En hoewel sommigen van hen onlangs een deel hebben zien wegsmelten, is het belangrijk te onthouden dat hun niveau van rijkdom nog steeds astronomisch hoger is dan vóór de gezondheidscrisis. Geschat wordt dat de rijkste 1% van de wereldbevolking 46% van de mondiale rijkdom bezit, terwijl de armste helft van de wereld slechts 0,75% van de taart deelt. Meesurfend op een golf van wereldwijde crises heeft de rijkste 1% twee derde van de sinds 2020 geproduceerde rijkdom in handen gekregen, terwijl de meerderheid van de wereldbevolking met stijgende prijzen kampt.

Buitensporige winsten en extreme rijkdom zijn een probleem. In België heeft de rijkste 1% meer rijkdom in handen dan 70% van de bevolking. Deze niveaus van extreme vermogensconcentratie zijn niet houdbaar. Ze zijn het resultaat van een gebrekkige economie die een minderheid bevoordeelt ten koste van alle anderen. De ongelijkheid is in de meeste landen van de wereld zo groot geworden dat zelfs het IMF van mening is dat zij de economische groei ondermijnt.

Miljardairs zijn een teken van een zieke economie. We hebben het over een systeem waarin de ultrarijken weinig belasting betalen en rijkelijk profiteren van belastingparadijzen, terwijl ziekenhuizen en crèches dringend behoefte hebben aan investeringen, waarin werknemers worstelen om rekeningen te betalen terwijl de bazen en aandeelhouders van de allergrootste bedrijven enorme fortuinen vergaren.

Traditionle economische theorie

De traditionele economische theorie zegt dat bedrijven in tijden van hoge inflatie moeten proberen hun prijzen te verlagen om concurrerend te blijven. Maar neem bijvoorbeeld de voedsel- en energiesector. Zij worden gedomineerd door een klein aantal ondernemingen die bijna een monopoliepositie innemen, waardoor zij de prijzen voor de bevolking hoog kunnen houden en royale dividenden aan hun aandeelhouders kunnen uitkeren. Het resultaat? Deze bedrijven voeden de inflatie door hun marges ten koste van alles te willen behouden, de inflatie wurgt burgers en KMO’s, de staat grijpt in (zoals altijd) door sociale maatregelen te financieren om de schade te beperken.

Wat we hebben is een extreme vorm van kapitalisme die alleen werkt voor degenen aan de top en waarbij de voordelen van economische groei niet gelijkelijk worden verdeeld. Decennialang heeft het neoliberalisme hoogtij gevierd met de valse bewering dat het succes van “degenen aan de top” automatisch zou doorsijpelen naar “degenen aan de onderkant”.

(Lees verder onder het artikel.)

Dit was het voorwendsel om de belastingtarieven op hoge inkomens, op kapitaal en op de winsten van grote ondernemingen te verlagen. Maar het enige gevolg van dit ongebreidelde liberalisme is een model dat de samenleving breekt. Waar de machtigsten rijker worden tijdens crises, waar de concentratie van kapitaal multinationals vormt met monopolies die hen in staat stellen te concurreren met staten, en waar openbare diensten en sociale beschermingssystemen onder druk komen te staan en zelfs ter discussie worden gesteld. Bovenal heeft het neoliberalisme een systeem gecreëerd dat niet in staat is te reageren op de crises die het creëert, met name de klimaatcrisis.

De trickle-down theorie, een fabeltje

Niet alleen Oxfam zegt dat het anders kan. Het IMF heeft onlangs erkend dat belastingverlagingen voor de rijksten niet ten goede komen aan de rest van de samenleving. Peter Praet, de voormalige hoofdeconoom van de ECB, heeft gezegd dat een vermogensbelasting onvermijdelijk is. Paul De Grauwe, een Belgische econoom, voormalig Open-VLD-senator en professor aan de London School of Economics, pleit duidelijk voor een vermogensbelasting om de ongelijkheid te verminderen. Ook ultrarijken als Abigail Disney, Warren Buffett en Bill Gates hebben erkend dat miljardairs meer belasting zouden moeten betalen.

De breedste schouders laten bijdragen en progressieve belastingen weer centraal stellen is geen kwestie van ideologie, maar gewoon gezond verstand. Belastingen zijn de basis van solidariteit, en het is rond deze bijdrage dat onze samenleving is opgebouwd. We moeten er voortdurend aan herinneren dat belastingen de prijs zijn die iedereen naar vermogen moet betalen voor een solidaire samenleving. Het is niet logisch dat de belastingen van de rijkste mensen zo laag zijn, terwijl openbare en sociale voorzieningen onder druk staan.

De ene opiniepeiling na de andere toont aan dat, over de politieke kloof heen, de meerderheid van de mensen voorstander is van een verhoging van de bijdragen voor de rijksten. 74% van de Belgen steunt het idee van een vermogensbelasting. Vandaag staat de radicale positie aan de kant van degenen die deze realiteit blijven ontkennen.

En niet voor niets beheerst de zogenaamde “trickle-down theorie” nog steeds de verbeelding van te veel van onze politici. Met de (zeer elementaire) aanname dat een verhoging van de bijdragen van de rijksten en hun bedrijven schadelijk zou zijn voor de werkgelegenheid en de economische activiteit. Maar volgend bewijs weerlegt deze bewering. Hoge belastingen voor bedrijven en de rijken gaan al een halve eeuw gepaard met veel nieuwe banen en een stijgende levensstandaard in de westerse wereld. In de VS was de hoogste vennootschapsbelasting 50% tot 1980. En de belasting op topinkomens lag in de jaren 50 rond de 90%. Uit een studie over het besluit van Frankrijk om zijn belastingtarief op dividenden te verdrievoudigen blijkt dat dit leidde tot meer bedrijfsinvesteringen, aangezien het minder aantrekkelijk werd om winst als dividend aan de aandeelhouders uit te keren. Uit recent onderzoek naar decennia van grote belastingverlagingen voor de rijksten in veel landen blijkt ook dat deze belastingverlagingen nooit de beloofde banen en groei hebben opgeleverd. Hun enige aantoonbare bijdrage is het vergroten van de ongelijkheid en het verminderen van de openbare diensten.

Vermogensbelasting, nu!

Alles lichten staan op groen opdat België in het kader van zijn belastinghervorming een echte vermogensbelasting invoert. De rijksten belasten is niet hetzelfde als succes of werk belasten. De tien rijkste Belgische families en individuen hebben allemaal een groot deel van hun rijkdom geërfd. Een belasting op het vermogen van de allerrijksten, zij het minimaal qua tarief, zou bijna 20 miljard euro aan extra belastinginkomsten opleveren. Kunnen we het ons echt veroorloven om vandaag de dag zonder te doen? Hoeveel huizen kunnen we hiermee isoleren, hoeveel extra kinderverzorgers kunnen we hiermee aanwerven?