Onderzoek: ‘Gentse politie moet identiteitscontroles beter verantwoorden’

De Gentse lokale politie moet bij identiteitscontroles meer aandacht besteden aan het verantwoorden en uitleggen ervan, en de agenten moeten daarvoor beter en vaker opgeleid worden. Dat zijn enkele aanbevelingen na een studie van de VUB en UGent in opdracht van de Stad Gent. “Uit het onderzoek blijkt wel dat bijna alle onderzochte controles neutraal en respectvol gebeurden”, zegt het Gentse stadsbestuur.

Het onderzoek startte in het najaar van 2021 na kritiek op systematische identiteitscontroles, onder meer in de Brugse Poort. “Omdat een goed vertrouwen tussen burger en politie essentieel is in een rechtstaat, liet de Stad Gent een onderzoek uitvoeren naar het handelingskader ‘professioneel profileren’ van de Gentse politie. Dat is een geheel van richtlijnen dat politiemensen moet helpen om gericht en efficiënt identiteitscontroles uit te voeren, in elke fase van de controle, gaande van selectie tot reflectie. De politiemensen krijgen ook opleidingen waarbij ze leren het handelingskader in de praktijk toe te passen”, zegt de Stad Gent.

De onderzoekers gingen mee op het terrein en observeerden 306 identiteitscontroles in de politiezone Gent. “Uit het onderzoek blijkt dat bijna alle onderzochte controles neutraal en respectvol gebeurden. De meerderheid van de Gentse Flikken weet hoe een goede controle te doen: in 99 procent van de gevallen kreeg de burger de mogelijkheid om zijn verhaal te doen aan de politie. In meer dan de helft van de observaties (188 op 306 of 61,2 procent) werd de reden van de controle evenwel niet spontaan meegedeeld, was er geen spontane uitleg van de motieven en nog minder over de verdere politionele handelingen zoals fouillering. In één op de vijf controles (19 procent) was er ook sprake van een vorm van respectloos gedrag, zoals iemand ruw onderbreken.”

Het onderzoeksteam van de VUB en UGent vraagt extra aandacht aan het uitleggen van de reden van controles. “De meeste controles gebeuren respectvol en de burger krijgt bijna altijd de mogelijkheid om zijn verhaal te doen. Minder goed scoren de politieambtenaren op het spontaan uitleggen van de controle aan de burger en in 12 procent van de observaties stellen we procedureel onrechtvaardig gedrag vast. Hoewel dit relatief laag lijkt, weten we dat een negatief contact veel zwaarder doorweegt dan een positief contact. Dat kan dus een grote impact hebben op de houding of de reactie van de burger”, stelt het rapport. “Wat betreft de toepassing van systematische identiteitscontroles vragen we bijzondere aandacht voor het uitleggen ervan, zowel door de bestuurlijke overheid die daartoe toestemming heeft, als door de individuele politieambtenaar tijdens de identiteitscontrole. Dergelijke systematische controles kunnen snel leiden tot overpolicing van bepaalde buurten.”  

(Lees verder hieronder.)

“Als Stad ontvangen we regelmatig signalen van burgers die zich niet rechtvaardig behandeld voelen door de politie”, zegt schepen van Gelijke Kansen Astrid De Bruycker. “Zowel de Stad Gent als de politiezone Gent nemen die signalen ernstig. Het onderzoek geeft ons zicht op de goede punten en de verbeterpunten. Daar gaan we nu mee aan de slag.”  

De Gentse politie krijgt momenteel na de basisopleiding ook een online vervolgopleiding rond de problematiek. “Deze opleidingen werden als positief ervaren, maar hebben volgens het onderzoek weinig impact op het handelen op het terrein. Ook de mate waarin de kennis ‘blijft hangen’ na enkele maanden, is beperkt. Daarom wordt voor de huidige medewerkers van Politiezone Gent momenteel een nieuwe opleidingsmodule ontwikkeld”, zegt de Stad Gent.

“Daarnaast werkt de Gentse politie sinds kort ook met virtual reality-opleidingen waar medewerkers onmiddellijk samen een situatie beleven en daar vervolgens open en eerlijk over in debat gaan, onder supervisie van een gespreksleider met ervaring op het terrein. De onderzoekers evalueren deze opleidingen als positief en de politie wil er dan ook extra op inzetten.”