Beste Queen, mevrouw Windsor, Elizabeth,
Excuses dat deze brief wat laat komt, met al die politieke turmoil in de UK lijkt jouw heengaan ondertussen al een eeuw geleden, maar zoals ze zeggen: better late than never.
Mij ken je natuurlijk niet, ik ben een van jouw gezichtsloze onderdanen. Al voel ik me allesbehalve onderdanig, want ik ben een van die contraire mensen die niet gelooft dat DNA de ene familie meer voorrechten geeft dan anderen. Ik ben geen voorstander van Kings, Queens, Prinsessen, eventuele Draken en in wit geklede Ridders.
Toch wil ik deze kans grijpen om het over jou te hebben. Want respect heb ik wel voor jouw levenslange toewijding aan en inzet voor het instituut dat je vertegenwoordigde. Heel mijn leven lang heb ik niemand anders gekend aan het hoofd van het Britse establishment. Enfin, ik zeg ‘gekend’, maar ik ken jou natuurlijk alleen door over je te lezen of over je te horen via de media. Ik heb nooit een ander hoofd gezien op muntstukken, bankbiljetten en postzegels. Jouw foto prijkte aan de muur van onze schoolzaal waar we elke ochtend verzamelden voor the assembly. We kregen de nieuwtjes van de schooldirecteur te horen en daarna zongen we uit volle borst God Save the Queen. Je was trouwens de oorzaak van mijn eerste strafstudie, toen ik God Save the Team zong in plaats van the Queen – het was een jaar met een Wereldbeker voetbal.
Hoe erg is dat: beginnen met Winston Churchill en eindigen met Boris ‘The Clown’ Johnson?
Ik ben een jaar na jouw kroning geboren, dus jouw leven als Koningin loopt parallel met al de veranderingen en good and bad times in mijn wereld. Je hebt veel zien veranderen, ook in je eigen familie. Bij mij thuis keken we na elk kerstdiner naar The Queen’s Speech waarin je op de televisie de natie toesprak. Mijn moeder was een grote fan, mijn vader lag meestal met volle buik te knorren en binnensmonds te vloeken in de zin van: ‘Als je geld hebt, is het makkelijk om tegen anderen te zeggen hoe het moet.’ Eerlijk gezegd luisterde ik maar met één oor naar die toespraken, maar het was traditie en traditie moet onderhouden worden, zeggen ze.
Ik hoorde je een keer praten over de family values van trouw en solidariteit. Dat is een boomerang geworden, hé? Zelf heb je vier kinderen, van wie er drie gescheiden en/of hertrouwd zijn. Een van hen is genoemd in het Jeffrey Epstein-seksschandaal. Dat moet allemaal pijnlijk geweest zijn, maar toch bleef je er stoïcijns onder. Zo zie je maar, zelfs met de beste bedoelingen van de ouders kan het fout lopen met de kinderen. Ze zijn ook maar een product van de veranderende waarden en normen, toch?
Die veranderende normen en waarden waren wel heel zichtbaar toen jouw oudste in het huwelijk trad met Diana. Dat was de eerste keer dat Royalty een mediacircus op gang bracht. Een sprookjeshuwelijk, een Hollywood-koppel – de nieuwsdiensten kregen er maar niet genoeg van. En zoals dat gaat met nieuwsdiensten die er niet genoeg van krijgen, gaan ze dan zelf weleens op zoek naar lekkere halve waarheden en schandalen om hun honger te stillen.
De uitkomst was een voorspelbaar verhaal. Ik neem er geen standpunt over in, want ik vind dat onbelangrijk, maar de pers deed dat wél en het leverde allerlei pro- en antistellingen op. De meerderheid vond Diana een sprookjesprinses die werkte voor goede doelen zoals de strijd tegen aids en tegen landmijnen. Zij was een prinses nieuwe stijl met een hoog rock-’n-rollgehalte die omging met popsterren en sportpersonaliteiten. Charles bestempelden ze als oud en saai. Aan de andere kant stonden de meer conservatieven die Diana pretentieus vonden, iemand met een veel te losse moraal die The Royal Family uit elkaar dreigde te scheuren. Dat conflict tussen oud en nieuw veroorzaakte bijna een maatschappelijke breuk na de tragische dood van Diana in Parijs in 1997. De hysterische uitbarsting van rouw van het Britse volk was ongezien voor een ‘ex-prinses’, jij moest je initiële afzijdigheid corrigeren.
Het werd toen duidelijk dat jouw familie een andere koers moest volgen om gelijke tred te houden met de publieke opinie. En dat heb je gedaan. Op meesterlijke wijze wist je de teugels net genoeg te lossen om een half moderne/half traditionele koninklijke familie te tonen. Het was een evenwichtsoefening om de publieke opinie aan boord te houden en de traditiegetrouwen te laten zwijgen, niet makkelijk in snel evoluerende tijden. Als ceo van de Britse Royalty heb je dat voortreffelijk gedaan.
Na de dood van je moeder in 2002 ben je wat opengebloeid. Je was iets meer te zien op televisie, zoals in de sketches met Paddington Bear of het filmpje met Daniel Craig als 007 voor de Olympische Spelen in Londen in 2012. Ongehoord, maar het liet een andere kant zien, een menselijke kant van iemand die altijd ‘in dienst van het rijk’ stond, zonder eigen mening en nooit echt frivool… Mission accomplished.
Politiek heb je ook veel zien veranderen, natuurlijk. De laatste keer dat ik je op televisie zag, ontving je Liz Truss als nieuwe premier. Toen dacht ik: hoe erg is dat, beginnen met Winston Churchill en eindigen met Boris ‘The Clown’ Johnson en de onbekwame Liz Truss. Je zou er voor minder de brui aan geven.
Maar de wereld gaat ondanks alle berichten vooruit, met horten en stoten, met vallen en opstaan en dikwijls met tegenzin, toch kan het streven naar een betere wereld de kop niet ingedrukt worden. Jij hebt heel het ex-koloniale tijdperk gekend, je werd uitgestuurd om nieuwe relaties aan te knopen met landen die afgezien hebben onder de Britse koloniale regimes.
Dicht bij huis (kasteel) in Noord-Ierland zijn de spanningen er nog, maar er ontstaat wel een nieuwe generatie. Die leert zonder veel bommen en schietpartijen samenwonen met ‘de andere kant’ in het conflict. Dat is toch prachtig? Hoe vaak hebben wij vroeger niet gezegd dat het niet op te lossen viel? Je hebt ook de periode meegemaakt waarin mevrouw Thatcher Ierse republikeinse gevangenen in hongerstaking liet sterven. De Troubles zijn er nog, maar ze worden tegenwoordig politiek uitgevochten. Het manke Brexit-akkoord heeft er geen goed aan gedaan, maar ik heb hoop dat de vrede bewaard kan worden.
Dankzij Brexit en de op elkaar volgende onkundige regeringsleiders staat heel de ‘Unie’ momenteel wankel. Schotland zou als eerste de UK kunnen verlaten. Maar zelfs de Schotse nationalisten zeggen dat ze jouw familie als staatshoofd zouden aanvaarden na een eventuele onafhankelijkheid – jullie zijn natuurlijk ook de grootste grondbezitters in Schotland. Oké, dat is om de protestantse Unionisten te paaien, maar het is voor jullie toch mooi meegenomen.
Het is dus niet ondenkbaar dat jouw oudste zoon Charles de allerlaatste Koning van ‘The United Kingdom’ is. De wereld verandert en de UK (of wat er van overblijft) is ook aan het worstelen met zijn/haar/een genderneutrale rol. De UK is niet meer de ‘wereldmacht’ van vroeger, al is dat blijkbaar nog niet goed doorgedrongen.
Wat ik jouw politieke vertegenwoordiging het meest kwalijk neem, is Brexit natuurlijk. Zo kwaad was ik dat ik nu ook de Belgische nationaliteit heb. Ik ben dus eigenlijk maar een halve onderdaan, iemand met het voordeel van twee paspoorten.
Weggaan uit de EU, zelfs met alle terechte kritiek op de Europese instanties, was een historische fout. De populistische en opzwepende anti-Europese retoriek van sommige politici in de UK was zum Kotzen (ik weet dat je Duits verstaat). Dat waanbeeld van going alone in een steeds kleiner wordende wereld toonde een soort ouderwetse Britse superioriteit die niet strookt met de realiteit. Maar zoals mijn moeder altijd zei: ‘Je maakt je eigen bed op en je moet er zelf in liggen.’
Het is zelfs bijna bespottelijk. Terwijl de wereld zich verdeelt in grote blokken denkt een relatief kleine eilandengroep in de Noordzee het allemaal alleen aan te kunnen. De migratiecrisis, de economisch malaise en de roep van Britse bedrijven om weer immigratie vanuit Europa aan te zwengelen: het bewijst allemaal het tegendeel.
Elizabeth, je kunt er niets aan doen, maar je laat een puinhoop achter. Een puinhoop met als metafoor het moment waarop King Charles zijn ceremoniële vulpen – waarschijnlijk made in de UK – niet werkte. Wees blij dat je de verdere afgang niet hoeft mee te maken.
Hoe sneu was het ook dat King Charles van premier Rishi Sunak niet naar de klimaattop in Egypte mocht. We weten weinig over Charles, maar we weten wel dat hij erg begaan is met het milieu – tenzij het gaat over de fazantenjacht en andere koninklijke tijdverdrijven natuurlijk. De ‘Hippy Prince’ werd hij vroeger al eens genoemd door de conservatieve pers. Rond het klimaat verwacht ik dan ook veel van Charles. Het is te zeggen, ik verwacht af en toe een rake oneliner om het debat levend te houden.
Elizabeth, Ik wil nog eens benadrukken dat ik je toch geapprecieerd heb al die jaren. Niet dat ik persoonlijk veel aan je heb gehad, maar je was er altijd, zoals Big Ben, de Houses of Parliament, Trafalgar Square en al de andere toeristische attracties. Ik ben er niet zo zeker van dat Charles net zo iconisch wordt. Misschien is hij een ‘overgangs-Koning’ die uiteindelijk plaats zal maken voor de nieuwe geüpdatete versie van The Royal Family. Tenslotte zijn Charles’ kinderen de echte Celebrity Royals. Wie weet is het over 50 jaar heel normaal dat Royals opduiken in debiele quizprogramma’s op televisie, als dat dan nog bestaat. Het is zeker mogelijk, want zelfs in deze heftige en economisch onzekere tijden kan Matt Hancock, de voormalige Tory-minister van Gezondheid, deelnemen aan het survival-realitytelevisieprogramma I’m a Celebrity. Alles kan en van niets schrikken we nog.
Wat kan die toekomst nog brengen? Prinsen en Prinsessen die openlijk over hun seksualiteit en genderissues praten? Er zal hard nagedacht moeten worden over een aanvullende titel naast Prins of Prinses. Wie weet krijgen we ooit een echte Queen als Koningin.
By the way en om af te sluiten, jouw uittocht was grandioos. Wat een pracht en praal, heel de weg begeleid door schitterend uitgedoste soldaten met geweren. Als om er toch even de nadruk op te leggen dat jouw familie niet alleen een toeristische attractie is. Dat ze ook vertegenwoordigers zijn van de ‘elite’, van de macht.
Zelfs een antimonarchist als ik moet toegeven dat de monarchie springlevend is in de UK. Jullie zijn populairder dan gelijk welke politicus of partij, een instituut dat ingezet kan worden als zalf op elke maatschappelijke of sociale wonde. De nv House of Windsor heeft veel turbulentie doorstaan, maar met jou aan de leiding heeft ze die weten te overwinnen. Ze zullen je in deze lastige tijden missen, daar aan de andere kant van het Kanaal. Al krijgen ze ter compensatie een ander hoofd op de munt.
Zelfs Johnny Rotten, de man die met zijn Sex Pistols een eigen antiversie had van God Save the Queen, is wat ouder en genuanceerder geworden over jou. In een interview na je dood zei hij: ‘Dat nummer ging over een politieke situatie en gehoorzaamheid aan een monarchie waarin ik niet geloof. Maar zij is een mens, en ik zal haar erg missen als mens. Ze kon er ook niet aan doen dat ze in een gouden kooi geboren is. Long may she live.’
Voilà Queen, Liz, Ma’am, you did it! Al spelen hier waarschijnlijk ook commerciële redenen mee, jij kreeg zelfs de opperpunker stil.
Rest in peace, het is je gegund.
Nigel Williams, comedian
