‘In alle commentaren over de zaak-Waes dreigt de essentie te verdrinken’

‘Niet alleen Tom Waes heeft een voorbeeldfunctie, die hebben we allemaal’, schrijft Bieke Verlinden na een week vol commentaar, analyses en duiding bij het ongeval van de tv-presentator.

Wanneer een voorbeeldfiguur als Tom Waes de maatschappelijke grenzen overschrijdt door overmatig alcoholgebruik dan wakkert dat terrecht een breed debat aan. Een debat met zoveel stemmen, insteken en voorstellen dat uiteindelijk de essentie dreigt te verdrinken. En die essentie is simpel: we leven in een alcoholmaatschappij, waarin het gebruik van alcohol zo genormaliseerd is dat we niet meer in staat lijken om het debat op een nuchtere manier te voeren.

Toen ik gisteren het filmpje bekeek waarin Waes duidelijk aangeschoten was, net voor het verschrikkelijke ongeval, werd ik verrast door een reclameboodschap. Reclame voor een abonnement op een krant, en bovenop dat abonnement gratis een selectie van zes exclusieve wijnen voor de eindejaarsperiode. 

Dus… ik wil een filmpje over alcoholmisbruik bekijken en ik krijg er meteen een reclameboodschap bij waarin alcohol wordt gepromoot. Hoe fout kan het zijn?

En toch lijkt bijna niemand hier verontwaardigd over te zijn. Het is diezelfde alcohol die het ongeluk veroorzaakte en de oorzaak is van zoveel kwaad en leed. Mocht alcohol een persoon zijn dan zou de maatschappij al lang besloten hebben om hem levenslang op te sluiten. Er zouden stemmen opgaan om voor die seriemoordenaar terug de doodstraf in te voeren. Het proces zou oneindig veel jaren duren, want de slachtoffers door Alcohol zijn ontelbaar.

Zouden slachtoffers van deze moordenaar, veelpleger van agressiefeiten en intrafamiliaal geweld, het tolereren wanneer dat kwaad dat hun leven verwoestte overal aanwezig is en te pas en te onpas gepromoot wordt? Vinden wij het nog normaal dat kinderen in de supermarkt eerst door gangen met rekken vol flessen met hoge percentages alcohol gejaagd worden? Kinderen krijgen constant beelden en boodschappen mee dat alcohol de normaalste zaak van de wereld is. Dat alcohol bij elk vrolijk of moeilijk moment in het leven hoort. Dat alcohol plezier versterkt, verdriet verzacht, pijn wegneemt, hen bij de groep doet horen (‘mannen weten waarom’). 

Vaak zijn we zelf op onze sociale media medeplichtig. Het weekend wordt ingezet met een foto en een pintje, felicitaties voor een verjaardag worden uitgedrukt met een emoji van klinkende champagneglazen. Een kampioenschap moet worden gevierd met spuitende champagne, rond het jeugdvoetbalveld vind je reclame voor alcohol. Het studentenleven draait om cantussen. Duvels aan 1 euro of een bestelling van 1 meter bier aan spotprijzen. Drankspelletjes op feestjes of je nonkel die op familiefeest voordoet hoe je ad fundum moet drinken … 

Het automatisme om het met een glaasje te doen is zo ingebakken en verweven in ons dagelijks leven en taalgebruik dat we ons er meer bewust van moeten zijn dat we zo ook zelf een promotiemachine zijn van een af te raden gebruik. Onze taal zit vol oneliners als “eentje is geentje” of “dat we ze nog lang mogen mogen”.  Die onschuldige uitspraken benadrukken niet de sporadische gezelligheid, maar de permanente aanwezigheid van alcohol als de vanszelfsprekendste keuze in ons dagelijks leven.

Wie geen alcohol drinkt, wordt vaak aangekeken alsof er iets mis is. Welke vrouw heeft het nog niet meegemaakt, de insinuatie dat ze waarschijnlijk zwanger is omdat ze een glaasje afslaat? Zo’n cultuur maakt dat je om niet op te vallen liever meedrinkt.  

Laten we dus zelf kritisch zijn. Willen we dat onze kinderen geen slachtoffers worden van alcohol, dan moeten we zelf het gebruik ervan minderen of toch voor ogen houden wat verantwoord drinken is en wat niet. Niet alleen Tom Waes heeft een voorbeeldfunctie, die hebben we allemaal. We moeten ons ervan bewust zijn welke boodschappen we brengen, versterken of verspreiden op sociale media. Een cultuur waarin alcohol als heilige graal wordt gezien en waarin elk debat over minderen meteen gezien wordt als het verbieden of afpakken van het pintje van de Vlaming die prima voor zichzelf kan bepalen wat goed of niet goed is, dat kan niet langer.

Het normaliseren en, bewust en onbewust, promoten van alcohol doet de consumptie alleen maar toenemen. Die combinatie van het slechte voorbeeld en de constante aansporing tot drinken is een gevaarlijke cocktail. Het maakt drinken tot een verworven cultuur.

Zien drinken doet drinken. Het minimaliseren van alcholgebruik zal niet helpen om chauffeurs te beletten om aangeschoten de wagen in te stappen. We zullen allemaal bewuster moeten stilstaan bij de consumptie en promotie van alchol. We moeten veel strenger zijn voor vrienden en omgeving wanneer die te veel drinken. We moeten een cultuur van zorgzaamheid en elkaar aanspreken promoten, in plaats van eentje van alcohol als symbool van gezelligheid en succes.

Bieke Verlinden is schepen in Leuven en zetelt voor Vooruit in het Vlaams parlement.