Bart Maddens (KU Leuven)

Maandag 26 mei: wordt De Wever ontvangen door de koning van België of speelt hij zelf koning in Vlaanderen?

‘Mocht Bart De Wever beslissen om toch zelf de Vlaamse regeringsvorming te trekken, dan zou er de dag na de verkiezingen een nogal schizofrene situatie kunnen ontstaan,’ schrijft politicoloog Bart Maddens. ‘Op dezelfde dag dat hij door de koning wordt ontvangen zou hij zelf ‘koning’ moeten spelen in Vlaanderen.’

Volgende maandag 26 mei wordt dag één van een nieuw politiek tijdperk. En het wordt meteen een razend interessante dag. In eerste instantie zullen alle schijnwerpers op koning Filip worden gericht. Dan moet hij voor het eerst een echte niet-ceremoniële koninklijke taak vervullen: het aansturen van de federale regeringsvorming.

Op maandagmorgen zal uittredend premier Elio Di Rupo (PS) het ontslag van zijn regering komen aanbieden aan de koning. Dat is een traditie na een federale verkiezing. Daarna komen normaalgezien de voorzitters van Kamer en Senaat op bezoek. Vervolgens zal de koning de partijvoorzitters raadplegen, te beginnen met die van de grootste partij.

In 2010 kwamen daarbij alle partijen aan bod die minstens één zetel hadden in het parlement. Zelfs Mischaël Modrikamen van de Parti Populaire werd toen door koning Albert ontvangen. Net zoals dat in 2007 het geval was met Geert Lambert van het piepkleine Spirit. Enkel het Vlaams Belang kreeg nog nooit een uitnodiging. Het wordt spannend om te zien wat er zal gebeuren als PVDA+/PTB één of meerdere zetels haalt. Kan het Hof het maken om uiterst-links wél uit te nodigen en uiterst-rechts niet? Het is alvast een eerste delicate knoop die Filip zal moeten doorhakken.

In 2010 nam de raadpleging van de partijvoorzitters door de koning drie dagen in beslag. Op donderdag werd Bart De Wever (N-VA) aangesteld tot informateur. De verwachting is dat het Hof nu sneller tot actie zal overgaan. Men zal immers willen vermijden dat de federale regeringsvorming in snelheid wordt genomen door de regionale regeringsvormingen. Des te meer omdat Bart De Wever al heeft aangekondigd snel een Vlaamse coalitie te willen smeden en die dan te gebruiken als hefboom bij de federale regeringsvorming. Bij de jongste samenvallende verkiezingen, in 1999, liet het Paleis er ook geen gras over groeien. Toen was er de dinsdag na de verkiezingen al een informateur, namelijk Louis Michel (MR). Michel werd toen letterlijk weggehaald van de regionale coalitiegesprekken.

In Vlaanderen komt de grootste partij in principe als eerste aan zet. Dat is naar alle waarschijnlijkheid de N-VA. In 2009 heeft Kris Peeters vanaf dinsdag de voorzitters van alle partijen (inbegrepen het Vlaams Belang) ontvangen. Bart De Wever heeft al te kennen gegeven dat hij op dag één wil beginnen, op maandag dus. Aangezien de N-VA prioriteit wil geven aan de Vlaamse regeringsvorming zou het niet onlogisch zijn dat De Wever zelf de rol van Vlaams formateur op zich neemt.

Maar nu hij zich duidelijker dan ooit heeft ge-out als kandidaat-premier is de kans reëel dat hij de handen vrij wil houden voor het federale niveau en het Vlaamse formateurschap doorschuift naar een ander boegbeeld, wellicht Liesbeth Homans. Die wordt dan – als de formatie lukt – normaalgezien de nieuwe minister-president. Ook dat is een belangrijke beslissing die maandag zal moeten worden genomen.

Mocht Bart De Wever beslissen om toch zelf de Vlaamse regeringsvorming te trekken dan zou er maandag een nogal schizofrene situatie kunnen ontstaan. Op dezelfde dag dat hij door de koning wordt ontvangen zou hij zelf ‘koning’ moeten spelen in Vlaanderen en de andere partijvoorzitters ontvangen. In elk geval mogen we ervan uit gaan dat De Wever een ‘Louis Michel-scenario’ ten allen prijzen zal willen vermijden. Voor een royalist als Michel was het een eer om door de koning naar het Paleis te worden gesommeerd voor een ‘hogere’ taak. Hij verliet wat graag de regionale onderhandelingstafel om te kunnen schitteren in hogere Belgische sferen. Voor een Vlaams-nationalist en republikein als Bart De Wever zou dat echter een vernedering zijn.

Anderzijds lijkt de kans ook niet zo groot dat Bart De Wever volgende week informateur zal worden. Al was het maar omdat het déja vu-effect te groot zou zijn. Want dan zitten we in precies hetzelfde scenario als in 2010. Maar vooral, mocht Bart De Wever aanvaarden om informateur te worden, dan zou dit de indruk kunnen wekken dat hij toch verzaakt aan het premierschap. Want de informateur wordt in principe geen premier, maar is de wegbereider voor iemand anders (al zijn er uitzonderingen). Vandaag is de consensus, binnen en buiten de N-VA, dat De Wever in 2010 een fout heeft gemaakt door het premierschap te snel aan Di Rupo aan te bieden. Allicht zal De Wever nu niet in die val willen trappen en daarom het informateurschap liever aan iemand anders willen laten.

Overigens is het ook mogelijk dat koning Filip terug zal aanknopen bij een vroegere traditie om een éminence grise het veld in te sturen als informateur. Dat was in elk geval wat zijn oom en mentor Boudewijn af en toe deed. In 1991 was die eer bijvoorbeeld weggelegd voor Frans Grootjans, in 1981 voor Herman Vanderpoorten. Al koos Boudewijn ook soms voor een actieve politicus als informateur, zoals Willy Claes in 1978 of Guy Spitaels in 1987.

Koning Albert daarentegen heeft altijd voor een actieve politicus geopteerd en nooit gewerkt met een éminence grise als informateur. In 1995 was er geen informateur nodig, in 1999 was het dus Louis Michel, in 2003 was het Elio Di Rupo (alhoewel er toen strikt genomen ook geen informateur nodig was) en in 2007 Didier Reynders (MR).

Onder Albert lijkt de functie van informateur wat te zijn geëvolueerd naar een troostprijs voor een partij die de verkiezingen wel heeft gewonnen, maar allicht niet de premier zal leveren. Het is echter absoluut niet gezegd dat Filip die lijn zal verderzetten.

De regeringsvorming is een kwestie van gewoonterecht. Maar met een nieuwe koning kan de gewoonte veranderen. Net zoals het ritueel van de raadplegingen nu misschien anders zal verlopen. Ook daarom worden de eerste dagen van het nieuwe politieke tijdperk uitermate boeiend.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content