‘Laten we het begrip “grensoverschrijdend gedrag” uit onze woordenschat schrappen’

‘Het lijkt alsof we om de oren worden geslagen met grensoverschrijdend gedrag. Men hoeft de krant maar open te slaan om nieuwe beschuldigingen te lezen’, zegt Dorien Dierckx, jurist en master gender & diversiteit. ‘Maar wat betekent het eigenlijk?’

Als we het Van Dale woordenboek mogen geloven, betekent ‘grensoverschrijdend gedrag’ niets meer dan gedrag dat bepaalde normen te buiten gaat. Het kan zich onder andere uiten in pestgedrag, ongepaste opmerkingen, intimidatie of agressie. De verzamelterm lijkt alles op een hoopje te gooien. In de praktijk lijkt het bijna een synoniem voor seksuele intimidatie geworden.

Waar de Britse media de minister die zijn secretaresse steevast sugar tits (suikerborsten) noemt en haar seksspeeltjes laat kopen, omschrijft als beschuldigd van seksuele intimidatie, houdt menig Vlaamse vertaling het op grensoverschrijdend gedrag. Begrippen als sneeuwvlokgeneratie duiken op om met de vinger te wijzen naar hen die onnodig aanstoot nemen. Dit is alles behalve onschuldig. Bagatellisering draagt bij aan een klimaat waar seksuele intimidatie getolereerd wordt.

Zelfs bij (vermeend) machtsmisbruik als dat van Harvey Weinstein, de Hollywoodproducer die gedurende meer dan twintig jaar seksueel geïntimideerd zou hebben, spreken krantenkoppen over grensoverschrijdend gedrag. Die terminologie doet afbreuk aan de ernst van de situatie. Of de aantijgingen (onder andere zich voor een actrice uitkleden terwijl hij naar haar carrière refereert) terecht zijn of niet, passende bewoordingen zijn aan de orde. Het is ronduit schokkend en vernederend. Noem het zoals het is: seksuele intimidatie, aanranding, machtsmisbruik.

Het omgekeerde is even waar. Soms is een ongepaste opmerking gewoon een ongepaste opmerking. Noem het dan ook zo.

Juridische onzin

Als het geen steek houdt in het dagelijks taalgebruik, moet het een juridische significantie hebben, toch? Fout gedacht.

De wetgeving rond seksuele intimidatie geeft slachtoffers – in werksituaties – recht op een forfaitaire schadevergoeding. Ook de werkgever kan worden aangesproken, met name wanneer hij/zij onvoldoende maatregelen heeft genomen om seksuele intimidatie te voorkomen, dan wel ontoereikend heeft gereageerd. Grensoverschrijdend gedrag betekent juridisch niets. Waarom gebruiken we dit begrip dan?

De collectieve liefde voor series waar macht, naaktheid en geweld centraal staan (denk maar aan Game of Thrones) heeft seksueel (machts-)misbruik niet bespreekbaarder gemaakt. Integendeel. Massaal vervallen we in bagatellisering en victim blaming. De boeman van het ‘liegend slachtoffer’ maakt iedereen achterdochtig. Valse beschuldigingen kunnen een reputatie ten gronde richten, maar dat geldt evenzeer voor niet-seksuele gedragingen. Het percentage onterechte aantijgingen is quasi-identiek. Toch spreken we bij afpersing niet over grensoverschrijdende druk.

De alomaanwezigheid van het begrip grensoverschrijdend gedrag moet, ondanks de absurditeit, een reden hebben. Maakt de wijdverspreidheid van seksuele intimidatie ons zo angstig dat we het liever in de doofpot steken? Begrijpen we de ingrijpendheid niet? Of houden we gewoon teveel van het huidige macht equilibrium?

Het doet er niet toe. Laten we het gewoon uit onze woordenschat schrappen.