Kroniek van de week: van te hoge fiscale druk tot de klagende middenklasse

België heeft de op een na hoogste belastingdruk van de Europese Unie. © belga
Ewald Pironet

Het ging de voorbije week over te hoge fiscale druk, het gemiste begrotingsevenwicht, wereldwijde groeivertraging, de klagende middenklasse en te dure elektriciteit. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Te hoge fiscale druk

Als gevolg van het protest van de gele hesjes werd in Frankrijk een Nationaal Debat opgestart. Daar namen 1,5 miljoen mensen aan deel en wat blijkt hun grootste ergernis te zijn? De belastingen zijn te hoog.

Citaat:

“48 procent van de deelnemende Fransen wil meer transparantie over het gebruik van belastingen. 34,7 procent wil dat de belastingen door iedereen worden betaald. Als het over het verlagen van de belastingen gaat, wordt eerst gedacht aan de verlaging van de btw (28,8 procent), gevolgd door verlaging van de inkomstenbelastingen (18,8 procent). Minder dan 3 procent is tegen belastingverlagingen.

De deelnemers tonen zich meer bereid om hogere belastingen te betalen om de gezondheid (16,1 procent) en het onderwijs (14,8 procent) te verbeteren, dan voor milieu of justitie. Een ecologische belasting, waar de gele hesjes voor ijveren, blijkt een punt van spanning: 58 procent van de deelnemers zijn gekant tegen meer belastingen die hun gedrag moet veranderen, zoals bijvoorbeeld op tabak of alcohol.” (Le Monde, 8 april)

Frankrijk is Europees kampioen als het gaat over fiscale druk. Volgens het Europese statistiekbureau Eurostat komt Frankrijk op de eerste plaats als de belastingen en sociale bijdragen samengeteld worden in verhouding tot het bbp: in 2017 (het recentste cijfer) ging 48,4 procent van het bbp naar de Franse overheid. Uit het Nationaal Debat blijkt dat de Fransen daar hun buik van vol hebben. België kwam in die rangschikking op de tweede plaats met een fiscale druk van 47,3 procent. Daarna volgt Denemarken met 46,5 procent. De gemiddelde fiscale druk in de Europese Unie is 40,2 procent. Zou de hoge fiscale druk in ons land de grootste ergernis van de Belgen zijn? Zouden de Belgen net als de Fransen belastingmoe zijn?

Natuurlijk is de fiscale druk maar één kant van de medaille. De andere kant is wat je daarvoor van de overheid terugkrijgt. En terwijl we in Europa de op één na primus zijn als het over fiscale druk gaat, tuimelen we naar beneden als het gaat over de kwaliteit wat onze overheid allemaal aanbiedt. Het is bekend dat er jarenlang te weinig werd geïnvesteerd in de publieke infrastructuur, zoals bruggen, tunnels, autosnelwegen, spoorwegen en havens. Op de internationale ranglijst die de kwaliteit van de publieke infrastructuur beoordeelt, stond België vijf jaar geleden op plaats 16, Nederland op 12 van de 144 landen. Ondertussen zijn we gedaald naar plek 21, terwijl Nederland klom naar 6. Kan het duidelijker? En we weten ook hoe rampzalig het bijvoorbeeld met onze gevangenissen is gesteld of hoe onze justitie mank loopt, toch ook kerntaken van onze overheid.

Zou de hoge fiscale druk in ons land de grootste ergernis van de Belgen zijn? Zouden de Belgen net als de Fransen belastingmoe zijn?

Maar er is meer: jarenlang presteerde België uitstekend op het vlak van geneeskunde en onderwijs en zelfs daar gaan nu de knipperlichten af. De geneeskundige zorg in ons land hoort nog steeds tot de beste van de wereld en ze is ook goed toegankelijk, maar we merken wel dat de wachtlijsten voor specialisten de laatste jaren sterk oplopen. En de ziekenhuizen belanden steeds vaker in de verliescijfers. Dat is zeker niet allemaal en volledig de verantwoordelijkheid van de overheid, maar toch heeft ze hier een cruciale rol te spelen. En ondertussen blijkt de kwaliteit van ons onderwijs, ook in Vlaanderen, achteruit te gaan. Ook hier moet niet alleen de overheid met de vinger worden gewezen, maar speelt ze een essentiële rol. Kortom: de belastingdruk bij ons ligt hoog, maar we krijgen er niet voldoende – en zelfs steeds minder – voor terug.

2. Gemist begrotingsevenwicht

De regering-Michel miste haar eigen budgettaire doelstelling compleet: de begroting is nog steeds niet in evenwicht. Ex-minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) zegt dat de clou ligt bij het aantal mensen dat aan het werk is in Wallonië.

Citaat:

“Er blijft dus werk aan de begrotingswinkel. Het ultieme geheim tot een structureel evenwicht in de begroting ligt in de arbeidsmarkt. België heeft een tewerkstellingsgraad van 70 procent. Elk bijkomend procentpunt tewerkstellingsgraad verbetert het begrotingssaldo structureel met 1,5 miljard euro. Een tewerkstellingsgraad van 75 procent – Nederland, Duitsland en de Scandinavische landen zitten daar boven – levert dus 7 tot 8 miljard euro op. Daarmee is de begroting méér dan in evenwicht. Welnu, Vlaanderen haalt vandaag die 75 procent, terwijl Wallonië op 64 procent zit en Brussel op 61 procent.” (De Standaard, 9 april)

Kroniek van de week: van te hoge fiscale druk tot de klagende middenklasse
© Johan Van Overtveldt: ‘Elk bijkomend procentpunt tewerkstellingsgraad verbetert het begrotingssaldo structureel met 1,5 miljard euro.’

Natuurlijk is het belangrijk dat er meer mensen aan de slag gaan, zeker in Wallonië en Brussel. Maar het kan en moet ook in Vlaanderen beter, want de tewerkstellingsgraad (die weergeeft hoeveel mensen van de totale bevolking tussen 20 en 64 jaar aan het werk zijn) bedraagt nu in Nederland 80 procent), in Vlaanderen is dat 75 procent. Dat scheelt dus 5 procentpunt. Als Vlaanderen het even goed zou doen als Nederland en Duitsland zou dat – volgens de berekening van Van Overtveldt – 5 maal 1,5 miljard of 7,5 miljard euro voor de schatkist opleveren.

3. Wereldwijde groeivertraging

De economische groei vertraagt momenteel gelijktijdig in de VS, China en Europa. Financial Times heeft het over een ‘synchronised slowdown’, een samenvallende vertraging – en dat kunnen we missen als de pest.

Citaat:

“Groei wereldeconomie zakt naar laagste peil in tien jaar” (Internationaal Monetair Fonds, 9 april)

Het Internationaal Monetair Fonds stelde het laatste half jaar al een paar keer de groeivooruitzichten naar beneden bij, en dat deed het begin deze week opnieuw. Nu denkt het IMF dat de wereldeconomie dit jaar nog maar 3,3 procent zal groeien. Dat is het laagste cijfer sinds 2009, het jaar van de Grote Recessie na de bankencrisis. Vorige week signaleerden we hier al dat de economische vooruitzichten voor Duitsland almaar pessimistischer worden. Een tijdje geleden werd gedacht dat de Duitse economie dit jaar met 1,9 procent zou groeien, nu houdt men het nog op 0,8 procent. En de evolutie van de Duitse economie is van kapitaal belang voor de Belgische economie.

De groei in ons land zal kleiner zijn, het tekort zal groter zijn. Dat is geen goed nieuws voor de regeringspartijen in de aanloop naar de verkiezingen.

Een vertraging van de wereldeconomie én van de Duitse economie is dan ook zeer slecht nieuws voor ons land, en voor onze overheidsfinanciën. Want een economie die minder goed draait, betekent minder inkomsten en meer uitgaven voor de overheid. Voor België wordt er in 2019 nog altijd een groei van 1,4 procent van het bruto binnenlands product verwacht en een tekort van 1,6 procent. Deze cijfers zullen binnenkort moeten worden aangepast: de groei zal kleiner zijn, het tekort zal groter zijn. Dat is geen goed nieuws voor de regeringspartijen in de aanloop naar de verkiezingen.

4. Klagende middenklasse

De Belgische middenklasse neemt in ons land 76 procent van de belastingen voor haar rekening, blijkt uit een OESO-rapport. Daarmee draagt de Belgische middenklasse meer bij tot de belastingen dan in 28 andere ontwikkelde landen – alleen in Litouwen is haar bijdrage nog groter.

Citaat:

“Dat de middenklasse zoveel bijdraagt, verbaast de OESO niet. De laagste inkomens zijn niet in staat om belastingen te betalen. De hoogste inkomens kennen de achterpoortjes en slagen erin om belastingen te ontwijken. Blijft over: de middenklasse. ” (De Standaard, 11 april)

Professor Ive Marx van het Centrum voor Sociaal Beleid aan de Universiteit Antwerpen gaf net een jaar geleden een uitgebreid interview in Knack over de middenklasse in ons land. Hij mocht bij de voorstelling van het OESO-rapport dat eerder deze week uitkwam de unieke Belgische positie van de middenklasse uitleggen. De middenklasse vormt in België een heel grote groep – het gaat bijvoorbeeld over alle alleenstaanden met een netto gezinsinkomen tussen 1400 en 3500 euro en alle gezinnen met twee kinderen tussen 2200 en 7200 euro. Dat is dus bijna driekwart van de Belgische bevolking. En zij klaagt dat ze veel belastingen moet betalen, zoals ook blijkt uit het OESO-rapport.

Ive Marx: ‘De middenklasse zaagt en klaagt maar wordt nergens zo goed bediend als in België.’

Marx bracht daar een jaar geleden een nuancering bij aan: ‘De middenklasse zaagt en klaagt maar wordt nergens zo goed bediend als in België. Ze zeurt bijvoorbeeld over de hoge belastingen en die liggen inderdaad hoog in ons land, maar er vloeit ook veel geld terug naar diezelfde middenklasse. We hebben bijna gratis onderwijs, goedkope treinen, geen tolwegen, goedkope gezondheidszorg, een uitgebreid cultuuraanbod dat zwaar wordt gesubsidieerd en waarvoor de tickets goedkoop zijn. We vinden dat allemaal de normaalste zaak van de wereld, maar als je over de landsgrenzen kijkt, merk je dat dit niet zo is.’ Daarbij moet wel worden opgemerkt dat we van de overheid steeds minder terugkrijgen (zie punt 1 van deze Kroniek: Te hoge fiscale druk).

5. Dure elektriciteit

Er worden fors meer elektrische auto’s verkocht. Tegelijkertijd gaf België nog nooit zo veel geld uit om stroom aan te kopen in het buitenland.

Citaat:

De verkoop van elektrische auto’s komt in België eindelijk op gang. In maart werd een recordaantal van 1085 zuiver elektrische personenwagens ingeschreven. Dat blijkt uit cijfers van de automobielfederatie Febiac. (De Tijd, 12 april)

België betaalde vorig jaar een recordbedrag van 1,2 miljard euro om stroom aan te kopen in het buitenland. Het gaat om een verdubbeling in een jaar tijd, blijkt uit statistieken van de Nationale Bank. (De Tijd, 11 april)

Sinds begin dit jaar is er een opmerkelijke stijging van de verkoop van elektrische auto’s. De eerste drie maanden van 2019 werd er 2196 e-auto’s ingeschreven, dubbel zoveel als in dezelfde periode vorig jaar. Specialisten wijzen naar de Tesla Model 3, die nu als eerste ‘betaalbaar’ model te koop is tegen 58.000 euro. Er werden dit jaar al 810 auto’s van dit type ingeschreven. De elektrische auto staat voor twee procent van de totale Belgische autoverkoop, en experts zeggen al langer dat de doorbraak eraan komt. Maar daarop blijft het wachten omdat de auto’s te duur zijn, ze niet ver kunnen rijden zonder opladen en er weinig oplaadpalen zijn. Komt daar nu verandering in?

Ondanks het bestaan van sites waar u de elektriciteitsprijzen kunt vergelijken, blijft dit toch een jungle waar transparantie ver zoek is.

Bijna tegelijkertijd werd bekend dat België nog nooit zo veel heeft betaald voor buitenlandse stroom. Niet dat we zo veel stroom invoerden, maar op het moment dat onze kerncentrales door problemen dicht waren, stond de stroomprijs hoog en konden we niet anders dan elektriciteit in het buitenland aankopen. Van alle elektriciteit die we in 2018 verbruikten, kwam 22 procent uit het buitenland. Dat is 8 procent meer dan in 2017 en ongeveer evenveel als in 2014 en 2015. Hoeveel die buitenlandse elektriciteitsaankopen u als consument kosten, hangt af van het soort contract dat u hebt met uw elektriciteitsleverancier. Ondanks het bestaan van sites waar u de elektriciteitsprijzen kunt vergelijken, blijft dit toch een jungle waar transparantie ver zoek is. En denkend aan de dure elektriciteit uit het buitenland is de vraag ook: moeten we blij zijn als straks nog meer mensen met een elektrische auto rijden?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content