Kroniek van de week: de onbestuurbaarheid van de CD&V en van België

Het ging de voorbije week onder meer over Wouter Beke die minister wordt, rijke Amerikanen die meer belastingen willen betalen terwijl gefortuneerde Belgen de fiscus proberen te ontlopen, het grote tekort in de sociale zekerheid en de onbestuurbaarheid van het land. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Loodzware erfenis

Stoelendans bij de CD&V. Kris Peeters gaat dan toch naar het Europees Parlement, waar hij verkozen werd. Dat is onverenigbaar met een Belgische ministerschap, en dus moest hij in de federale regering worden opgevolgd: Wouter Beke neemt zijn plaats in én blijft voorzitter — een combinatie waarvoor Charles Michel (MR) ook al koos.

Het staat nu ook vast: Beke zal geen kandidaat-voorzitter meer zijn. Eén dag na de verkiezingsnederlaag liet hij al weten: ‘De kans is klein dat ik opnieuw kandidaat ben voor het voorzitterschap’, nu is het duidelijk dat iemand anders tegen het einde van 2019 de CD&V zal leiden. Velen vinden Hilde Crevits de logische opvolger, onder meer omdat zij op 26 mei in West-Vlaanderen alle concurrentie achter zich liet door 130.192 voorkeurstemmen te behalen.

Dat Hilde Crevits Wouter Beke als voorzitter zou opvolgen en hij minister zou worden, is het scenario dat de CD&V-top al veel eerder had uitgetekend. Begin januari 2018 stond in Knack al een analyse over de CD&V en hoe die partij zichzelf in de vernieling aan het rijden was. Titel: ‘De (on)geloofwaardigheid van de CD&V’. De slotzin luidde: ‘Als Hilde Crevits straks Wouter Beke opvolgt, erft ze een gehavende partij.’

De CD&V verloor op 26 mei meer dan 200.000 stemmen. Iedereen kijkt nu naar Crevits, maar zijzelf lijkt niet veel zin te hebben om de gehavende partij te gaan leiden. Veel zal afhangen van de vraag of er een rol voor CD&V is weggelegd in de Vlaamse regering en of er dan een belangrijke ministerpost voor Crevits weggelegd is.

Wouter Beke zelf schoof voorzichtig Koen Geens naar voren als mogelijk kandidaat-voorzitter. Over de huidige minister van Justitie, sinds het vertrek van Kris Peeters ook vicepremier, zei Beke in Terzake: ‘Hij gaf al veel leiding, waarom niet aan een partij?’ Dat is misschien zo, maar heeft Geens de uitstraling om de kiezers opnieuw naar de CD&V te halen? Hij is een ‘grijze’ minister, en behaalde maar 45.962 voorkeurstemmen. Kan hij CD&V een toekomst geven?

De CD&V bevindt zich in een existentiële crisis. Na het probleem van de (on)geloofwaardigheid van de partij, komt daar nu nog eens het probleem van haar (on)bestuurbaarheid bovenop.

2. Meer belastingen

Achttien gefortuneerde Amerikanen hebben een brief geschreven aan alle kandidaten voor de presidentsverkiezingen van 2020. Ze pleiten voor een belasting op de rijkste 0,1 procent van de Amerikanen. ‘Het land heeft daartoe een morele, ethische en economische verantwoordelijkheid. Met de opbrengsten kan de klimaatcrisis bestreden worden, we kunnen er de economie mee verbeteren, de volksgezondheid stimuleren, gelijke kansen creëren en de democratische vrijheden versterken. Een belasting op rijkdom is in het belang van het land.’

Onder de ondertekenaars vinden we vermogensbeheerder George Soros terug; Chris Hughes, een van de oprichters van Facebook; Abigail Disney, een erfgename van de Disney Company; maar ook een ‘anonymous‘. Blijkbaar wil niet iedereen dat zijn of haar naam publiek aan dit voorstel wordt gekoppeld.

Op Twitter reageerde fiscaal expert Michel Maus (VUB) enthousiast: ‘Come to Belgium!‘

3. Geen belastingen

Volgens zakenkrant De Tijd heeft de ondernemersfamilie Engels, actief in ramen en deuren, 13 jaar geleden miljoen euro’s zwart geld via Zwitserland gerepatrieerd naar België. Een deel daarvan heeft ze geregulariseerd, ze betaalde daar belastingen en boetes op, maar een deel van het zwarte vermogen werd niet aangegeven. Het geld belandde in ons land op rekeningen bij KBC.

Het parket vervolgt nu niet alleen een aantal leden van de familie Engels, maar ook KBC Bank en KBC Groep, omdat die niet voldoende hebben gecontroleerd waar het geld vandaan kwam. Als ze dat wel hadden gedaan, hadden ze de transacties moeten melden als ‘mogelijk witwassen van zwart geld’.

Het blijft stuitend hoe sommige gefortuneerden er alles aan deden en doen om aan de fiscus te ontsnappen.

Dit verhaal volgt op een serie die in dezelfde krant de hele week liep over het netwerk van prins Henri de Croÿ, waarin ook sprake is van het verbergen en witwassen van zwart geld. Bedrijfsleiders, hoge adel en andere rijke Belgen vertrouwden tot 13 miljoen euro per persoon toe aan het netwerk werk rond prins de Croÿ. Er werden daarvoor rekeningen in belastingparadijzen afgesloten, op vraag werden koeriers geregeld die cash geld brachten, of er werd voor anonieme kredietkaarten gezorgd, zodat ze het geld toch konden gebruiken. Dat alles met als doel hun fortuin te verbergen voor de Belgische fiscus. Maar de advocaat van de prins zegt dat het gaat over ‘fiscale optimalisatie’.

Naar aanleiding van de artikelenreeks over de Croÿ schreef fiscaal topadvocaat Victor Dauginet op zijn blog Taxtoren: ‘Laten we duidelijk zijn, als je zwart geld van de adel en mensen zoals… hier zwijg ik even… witwast ben je toch een zware crimineel, of niet? Of moeten we dat samen met die idiote advocaat “optimalisering” noemen? Hoe is het hof van beroep in Brussel erin geslaagd om de prins zijn fantasietjes blauwblauw te laten? Taxtoren las het arrest daarover en was stomverbaasd. Maar het systeem heeft het geflikt. De koning zal er werk aan hebben om die balorige prins weer eens af te dekken. Welke carrières gaan ze nu weer toewijzen, of welke eretitels (sommige mensen hebben dat graag) ga je ze toekennen?’

Dauginet sluit af met ‘Ik kom hier op terug’. Benieuwd. Het blijft in elk geval stuitend hoe sommige gefortuneerden er alles aan deden en doen om aan de fiscus te ontsnappen.

4. Het grote gat

Volgens de begroting van 2019 die de regering-Michel opstelde, moest er min of meer een evenwicht zijn in de inkomsten en uitgaven van de sociale zekerheid. De twijfels daarover groeiden, maar voor de verkiezingen wilde niemand de werkelijke cijfers vrijgeven, zoals wij toen al schreven in Knack: ‘Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) moet nog komen met cijfers over de sociale zekerheid, maar ze zal dat pas na de verkiezingen van 26 mei doen. Dat is onheilspellend. Er wordt dan ook verwacht dat de te vullen put nog groter zal zijn.’

Dat de kiezer voor de verkiezingen niet op de hoogte werd gebracht van het grote tekort, illustreert dat er iets schort de manier waarop ons land wordt geleid.

Le Soir bracht deze week, één maand na de verkiezingen, uit dat het tekort in de sociale zekerheid 1,45 miljard zal bedragen. Door de vergrijzing, met stijgende uitgaven in gezondheidszorg en pensioenen, zal het tegen het einde van de volgende bestuursperiode, in 2024, oplopen tot 6 miljard euro. De partijen die de volgende federale regering vormen, zullen dat moeten aanpakken.

Dat de kiezer voor de verkiezingen niet op de hoogte werd gebracht van dat grote tekort, en dat er tijdens de campagne niet gediscussieerd werd over wat er met onze sociale zekerheid moet gebeuren, illustreert dat er iets schort de manier waarop ons land wordt geleid en waarop er aan politiek wordt gedaan.

5. Niks aan de hand in België-land

Er wordt druk gespeculeerd over de onbestuurbaarheid van België, omdat de N-VA en de PS niet met elkaar willen spreken. Het doembeeld van 541 dagen onderhandelen over een federale regering, zoals in 2010-2011, duikt weer op. Wat zou dat bijvoorbeeld betekenen voor onze overheidsfinanciën, die de regering-Michel niet op orde heeft gekregen?

Professor Herman Matthijs (VUB, UGent) noemde het op Knack.be simpel: ‘Op dit ogenblik is er een begroting van voorlopige twaalfden: daarbij mag de overheid per maand niet meer uitgeven dan een twaalfde van de vorige jaarbegroting. Het voordeel van dat systeem is dat je nooit meer kunt uitgeven dan in je laatst goedgekeurde begroting. In de praktijk komt dat neer op een besparing. Zo kunnen we nog wel een paar maanden verder.’

De regering-Michel heeft na de verkiezingen amper 38 van de 150 Kamerzetels en kan dus in de verste verte niet steunen op een meerderheid.

Maar er is toch een groot — politiek — probleem: de regering-Michel heeft na de verkiezingen amper 38 van de 150 Kamerzetels en kan dus in de verste verte niet steunen op een meerderheid. Toen in 2010-2011 de onderhandelingen aansleepten, had de toenmalige regering-Leterme na de verkiezingen wél nog altijd een meerderheid. Dat is belangrijk, want er moet wel het een en het ander worden goedgekeurd. Bijvoorbeeld het systeem van voorlopige twaalfden zélf: eind juli moet een meerderheid in het parlement akkoord gaan om dat systeem te verlengen. En als er voor iets meer geld nodig is, zal er ook een meerderheid in het parlement gevonden moeten worden die daarmee akkoord gaat.

De vraag is in beide gevallen: wie zal die meerderheid leveren?

Normaal moet België half oktober aan de Europese Commissie een begroting afleveren. Dat wordt in deze omstandigheden ook uiterst moeilijk. Want in een begroting staat waar het geld zal worden gehaald en waaraan het zal worden uitgegeven, dus welk beleid er zal worden gevoerd. Welke meerderheid zal een begroting goedkeuren?

Matthijs wijst er wel op dat in oktober de nieuwe Europese Commissie moet worden gevormd: ‘Europa zit dan zelf in zekere zin zonder volwaardig bestuur en kan in oktober weinig eisen stellen.’ Dat kan als een meevaller worden gezien. Daarnaast is het zo dat de deelstaatregeringen – als die binnen afzienbare tijd eindelijk worden gevormd – een groot deel van het land draaiende kunnen houden. De nieuwe Vlaamse regering kan besturen, haar bevoegdheden zijn niet gering.

De nieuwe Vlaamse regering kan besturen, haar bevoegdheden zijn niet gering.

De slotsom lijkt te zijn: België wordt onbestuurbaar, maar niemand ligt er wakker van. Matthijs nog: ‘Als je vandaag gaat wandelen op de zeedijk en aan honderd mensen vraagt of alles in orde is met de uitbetaling van hun pensioen, zal iedereen zeggen: “Ja, hoor, niks aan de hand.”‘

Het is natuurlijk wel zo dat in al die tijd geen hervormingen kunnen worden doorgevoerd op federaal vlak, terwijl die hard nodig zijn. Er hangt een prijskaartje aan de impasse.