‘Komt nagenoeg iedereen van boven de 70 jaar nu in aanmerking voor euthanasie?’

Een groep wetenschappers en experts buigt zich over het meest recente verslag van de Evaluatiecommissie Euthanasie. ‘De grotere transparantie juichen wij toe, maar ze doet ook een aantal vragen rijzen.’

Het recentste verslag van de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie (2014-2015), bevat meer details dan de vorige verslagen over de aandoeningen die vermeld werden als reden voor euthanasie. Wij juichen dit toe. Deze grotere transparantie doet evenwel ook een aantal vragen rijzen. We vermelden er hier slechts één: de indicatie van polypathologie als verantwoording voor euthanasie bij personen ouder dan 70 jaar.

De Commissie omschrijft polypathologie als “de combinatie van verschillende ernstige of ongeneeslijke ziekten“. Als voorbeelden worden o.m. vermeld: mobiliteitsstoornissen (reuma of artrose), terminaal hartlijden, incontinentie, beginnende dementie en verminderd gezichts- en gehoorvermogen. In het verslag wordt melding gemaakt van maar liefst 385 gevallen van polypathologie (een toename met 132% op slechts twee jaar tijd). Dit gaat om bijna 1 op 10 gerapporteerde gevallen en wordt daarmee nu de tweede meest voorkomende reden na kanker (bij niet-terminale personen is dit nu zelfs de reden in 1 op 3 gevallen).

De Commissie geeft zelf aan dat de overgrote meerderheid van de patiënten die op basis van polypathologie werden geëuthanaseerd zeventig jaar of ouder was. Ook de voorbeelden van de Commissie doen vermoeden dat het hier gaat om allerlei zaken die typisch samengaan met ouderdom en die in de feiten vaak verband houden met levensmoeheid, op zich geen wettelijke gronden voor euthanasie.

Het (enige) voorbeeld dat het verslag vermeldt van een oudere persoon met polypathologie die werd geëuthanaseerd, is niet controversieel. Het probleem is echter dat zo goed als elke persoon van boven de 70 voldoet aan de omschrijving van polypathologie door de Commissie. In het vorige verslag (waaruit blijkt dat polypathologie in 2012-2013 veel minder frequent aanleiding gaf tot – gerapporteerde -euthanasie) merkte een minderheid van de commissieleden nog op dat de interpretatie van de meerderheid neerkwam op een medicalisering van hoge leeftijd. Geeft de commissie, overweldigd door de toevloed, nu alle kritische zin op?

Levensmoeheid

Zij doet grote moeite om te vermijden dat een indruk van medicalisering van hoge leeftijd zou ontstaan (voor ziekte houden wat geen ziekte is) en legt zelf de link met levensmoeheid: “Het spreekt vanzelf dat hoe bejaarder een persoon wordt hoe meer kans hij heeft om een polypathologie te ontwikkelen die in toenemende mate een ondraaglijk aanhoudend en niet te lenigen lijden kan veroorzaken. Dit betekent helemaal niet dat de commissie hoge leeftijd als een ziekte beschouwt. Hoge leeftijd en levensmoeheid rechtvaardigen geen euthanasie in afwezigheid van een ernstige en ongeneeslijke aandoening.”

De opmerking van de Commissie dat een ernstige en ongeneeslijke aandoening aanwezig moet zijn (bij gevallen van hoge leeftijd en levensmoeheid), is echter naast de kwestie. De wetgever eist meer dan de loutere aanwezigheid van zo’n aandoening: het ondraaglijk lijden moet het gevolg zijn van een ernstige en ongeneeslijke aandoening (art. 3 §1). Met andere woorden: er moet een oorzakelijk verband zijn tussen het ondraaglijk lijden en de aandoening(en). Anders zou (volgens de voorbeelden van de Commissie zelf) zoals gezegd nagenoeg elke persoon ouder dan 70 jaar aan de omschrijving van polypathologie voldoen, en bijgevolg in aanmerking komen voor euthanasie als hij/zij verklaart ondraaglijk en aanhoudend te lijden. Een lopende interviewstudie met artsen alsook een recent interview met een LEIF huisarts (DS 6/10) tonen aan dat talloze ouderen psychisch lijden maar dat dit niet noodzakelijk gerelateerd is met een onderliggende aandoening. Euthanasie omwille van levensmoeheid heeft de wetgever nooit bedoeld.

Zorg en solidariteit

Het kan niet genoeg benadrukt: niemand die ondraaglijk lijdt mag in de steek worden gelaten wanneer er geen causaal verband is tussen het lijden en de aandoeningen van die persoon, bvb. wanneer vereenzaming of socio-economische problemen aan de basis liggen van het euthanasieverzoek (cf. talloze persoonlijke ervaringen van artsen). Deze mensen verdienen onze zorg en solidariteit. Onze maatschappij moet dit lijden kunnen lenigen in plaats van te besparen op ouderenzorg en welzijnswerk. Euthanasie vormt geen gepast alternatief voor het aanpakken van deze problemen.

Dr Kasper Raus (UZ Gent; Bioethics Institute Ghent UGent; VUB-UGent Onderzoeksgroep Zorg Rond het Levenseinde)

Prof. Sigrid Sterckx (Bioethics Institute Ghent UGent; VUB-UGent Onderzoeksgroep Zorg Rond het Levenseinde)

Dr Anne Beyen (Dienst Geriatrie Regionaal Ziekenhuis Tienen)

Prof. Jan De Lepeleire (Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde en Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven)

Dr Marc Desmet (Dienst Palliatieve Zorg Jessa Ziekenhuis Hasselt)

Prof. Ignaas Devisch (Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg UGent)

Dr Farah Focquaert (Bioethics Institute Ghent UGent)

Dr Gert Ghijsebrechts (CRA Woon-Zorg Centrum Hoge Vijf, Voorzitter Netwerk Palliatieve Zorg Limburg)

Dr An Haekens (Hoofdgeneesheer Alexianen Zorggroep Tienen)

Dr Gert Huysmans (Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen)

Dr Jo Lisaerde (Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde KU Leuven)

Dr Senne Mullie (Erevoorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen)

Prof. Veerle Provoost (Bioethics Institute Ghent UGent)

Dr An Ravelingien (Ethica, AZ Delta Roeselare)

Prof. Paul Schotsmans (Em. Prof. Bioethiek, KU Leuven)

Prof. Joris Vandenberghe (UZ Leuven en Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven)

Prof. Nele Van Den Noortgate (Diensthoofd Geriatrie UZ Gent)

Dr Paul Vanden Berghe (Directeur Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen)

E.H. Bert Vanderhaegen (Hoofdaalmoezenier UZ Gent)