Knack Extra: Cultuureducatie

Deze Knack Extra is vanaf 19 januari verkrijgbaar samen met Knack Magazine.

Van latrelatie naar verstandshuwelijk

door Karl van den BroeckCultuur en onderwijs onderhouden van oudsher een moeilijke lat­relatie. Iedereen kent de Dead Poets Society-achtige verhalen waarin één inspirerende leerkracht de artistieke vonk doet overslaan naar een groep gretige kinderen. Talrijker zijn de horrorverhalen: de verplichte lectuur in de les Nederlands. Liever een dunne Vandeloo dan een dikke Max Havelaar en wie strips of thrillers leest, krijgt hersenverweking. Of nog erger: school­toneel! Vier uur staren naar de Oresteia van Aischylos. In het oud-Grieks. En vergeet ook niet de volksmassa’s die ’s nachts nog onrustig slapen bij de herinnering aan de muziekles. Speeksel blazen in een knalgele melodica.

Wanneer jongeren de school verlaten met een grote appetijt voor cultuur, dan is dat nog veel te vaak toeval.

Logisch eigenlijk. Verplicht onderwijs ontstond in de vorige eeuw met slechts één doel: ­jongens klaarstomen voor de arbeidsmarkt en meisjes voor het moederschap. De openingsuren van onze scholen worden nog altijd bepaald door de openingsuren van de fabrieken. De vakanties zijn relicten uit de agrarische tijd, toen boeren­zonen en -dochters in de zomer mee de oogst moesten binnenhalen.

Kunst en cultuur hadden daarin geen plaats, tenzij wanneer ze pasten in het kader van pure kennisoverdracht. Kunstgeschiedenis. Literatuurgeschiedenis. Muziekgeschiedenis.

De voorbije decennia is er met grof geschut geschoten op de school van toen. Gelukkig maar. Nieuwe inzichten werden gemeengoed. Onderwijs moet voortaan álle talenten (ook de artistieke) van kinderen en jongeren stimuleren.

Toch is er van een structurele samenwerking tussen de ministers van Onderwijs en Cultuur nog maar recent sprake. De twee bevoegde ministers – Pascal Smet (SP.A) en Joke ­Schauvliege (CD&V) – ontvouwen verder in dit nummer hun plannen. Die gaan van pure ­spektakelpolitiek (een ’topschool’ voor ’top­kunstenaars’) tot maatregelen die in de diepte werken. Positief is het pleidooi om bruggen te slaan tussen enerzijds het onderwijs en anderzijds de kunstensector, het Deeltijds Kunst­onderwijs, de erfgoedsector en de sociaal-­culturele sector. Dat kan prachtige synergieën opleveren. Het is zaak ze structureel te verankeren, zowel inzake werkingsmiddelen als infrastructuur.

Daarnaast moet de school ook opnieuw school worden. De kennis van onze kunst- en cultuur­geschiedenis is bedroevend. De leraars hebben hun best gedaan om zich in te leven in de jongerencultuur. Ze kennen Lady Gaga, gebruiken videogames en graffiti in de klas. Maar dat ­Shakespeare de grootste schrijver aller tijden was en dat Mozart de achternaam was van Amadeus, is kennis die stilaan verloren dreigt te gaan.

Voor de cultuursector staat er veel op het spel. Het bevorderen van de participatie door het ­verbreden van het aanbod en het slechten van (vooral financiële) drempels is een goede zaak. Schauvlieges voorganger Bert Anciaux bouwde er tien jaar lang zijn beleid op. Hij botste op de (vooral financiële) grenzen van zijn ambities.

Schauvliege wil inzetten op meer cultuur­educatie. Hoe meer mensen besmet zijn door de kunst-en-cultuurbacterie, hoe voller onze theaters en musea zullen lopen, luidt de redenering.

De latrelatie tussen cultuur en onderwijs zal wel nooit een mystiek huwelijk worden. Een ­verstandshuwelijk zou al héél wat zijn. U mag de bruid kussen!

De inhoud:

– Van de redactie – door Karl van den Broeck

– ‘Er komt een topcultuurschool’ – De bevoegde ministers Pascal Smet en Joke Schauvliege lichten hun plannen omtrent cultuureducatie toe. Plus: wat staat er nu in de eindtermen van het leerplichtonderwijs?

– Canon – De cultuurcel Canon probeert cultuur en onderwijs in de praktijk samen te brengen.

– ‘Cultuur moet de slagroom niet zijn’ – Kinderpsychiater Peter Adriaenssens legt uit waarom cultuur essentieel is om de volwassenen van morgen te kneden.

– De blijde boodschap – Geert Lernout over Ken Robinson, de nieuwe goeroe van de creativiteit.

– Een minister voor wie kinderen en kunst belangrijk zijn, graag – Eva Bal, Oda Van Neygen en Barbara Wyckmans, drie pioniers van het jeugdtheater, over de weldaden van cultuur.

– Sien van Sesamstraat – De Vlaamse Sien Diels is al van het prille begin een vertrouwd gezicht in ‘Sesamstraat’, ‘cultuureducatie via de tv’.

– De praktijk – Cultuureducatie op het terrein, van de pioniersklas van kunstenaar Jef Geys, over het ‘stenen kindeken’ van Hoogstraten tot ‘aliens’ in Poperingse klassen en camera’s in een Gentse ‘autistenklas’.

– ‘Geen kunstenaars vormen’ – Leen Thielemans, sinds kort aan de slag bij het MuHKA, ‘bemiddelt’ al jaren tussen publiek en kunst.

– ‘Geen niche’ – Peggy Saey, lid van de beoordelingscommissie Kunsteducatie, ziet kunst en cultuur niet als een aanhangsel van de lerarenopleidingen.

– Kan kunst de wereld redden? – Column door Gerda Dendooven

– Baanbrekers met eigen stempel – Villanella, Mooss en Piazza dell’Arte zijn al jaren vaste waarden in de kunsteducatie.

– De mythische leraar – De volstrekt originele leraar die tegelijk een vriend, en zelfs een vaderfiguur was. Dat beeld van Guido Gezelle is nog steeds gangbaar.

– Klassefilms – Klaslokalen hebben filmmakers altijd al geïnspireerd. Vijftien toppers over voorbeeldige leraars, rebelse leerlingen, en vice versa.

– Kunst – Bladspiegel door Koen Meulenaere.

Partner Content