Kerkbranden in Frankrijk: een golf van ‘christianofobie’?

De brand van de kathedraal in Nantes leidde tot voorbarige conclusies. © BelgaImages

Op 18 juli brak een brand uit in de kathedraal van Sint-Pieter en Sint-Paulus in Nantes. De vermoedelijke dader is ondertussen gearresteerd, maar aanvankelijk circuleerden de wildste complottheorieën op het internet.

Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.

Het onderzoek naar de brand in Nantes focuste op opzettelijke brandstichting, vooral omdat er in de kathedraal drie afzonderlijke brandhaarden werden teruggevonden. Toch sloot men vanaf het begin geen enkele piste uit, ook niet die van een ongeval of kortsluiting op het elektrische circuit. De koster van de kathedraal getuigde in de Franse pers over frequente problemen met de elektriciteitsinstallatie. Ook de Franse minister van Binnenlandse Zaken Gérard Darmanin verkondigde op 21 juli nog in het Franse parlement dat er op dat moment geen aanwijzingen waren van kwaad opzet. Vorig weekend volgde dan uiteindelijk de bekentenis van de vermoedelijke dader: een Rwandese asielzoeker die jarenlang werkte als vrijwilliger en misdienaar in de kathedraal en die beschikte over de sleutel van het gebouw. Kort na de feiten was hij al even opgepakt voor verhoor maar vervolgens weer vrijgelaten door het parket, toen nog met de expliciete boodschap dat hij geen verdachte was. Over het motief voor zijn daad was bij het ter perse gaan nog geen duidelijkheid.

Uiterst rechtse politici misbruiken beelden van brandende kerken ter illustratie van de zogenaamde ‘omvolking’ van Europa.

Terwijl het onderzoek liep, had de brand al enkele Vlaamse politici geïnspireerd tot opvallende reacties op de sociale media. Hendrik Bogaert (CD&V) zinspeelde vaag op ‘nieuwe gevaren’ die christelijke kerken zouden bedreigen. Filip Dewinter (Vlaams Belang) reageerde minder cryptisch door de vergelijking te maken met twee landen die in uiterst rechtse kringen vaak complimenten krijgen voor hun strenge migratiestandpunt: ‘Na Parijs nu Nantes. In Frankrijk branden kathedralen en kerken zomaar plotseling af. Raar toch dat dit niet gebeurd [sic] in pakweg Polen of Hongarije.’ Ook zijn partijgenoot Sam van Rooy tweette: ‘Moskeeën zijn kennelijk beter bestand tegen spontane branden, of zie ik dat verkeerd?’

Klopt het dat Frankrijk kampt met een groot probleem rond het vandaliseren of afbranden van kerken? In hoeverre gaat het om aanvallen met een antichristelijk karakter? En bestaat er een verband met migratie of islam?

Fotomontage

Het debat over kerkbranden en antichristelijk geweld woedt al een tijdje, bij uitstek in Frankrijk. Enkele bezorgde christenen begonnen er jaren geleden een blog onder de naam L’Observatoire de la Christianophobie. Het is een kroniek van alle voorvallen die ze als ‘antichristelijke aanvallen’ beschouwen. In de praktijk loopt dat uiteen van diefstallen en graffiti tot brandstichting en vandalisme. De Amerikaanse uiterst rechtse denktank Gatestone Institute, die bekendstaat om zijn anti-islamstandpunten, publiceerde begin dit jaar dan weer een rapport dat poneerde dat antichristelijk geweld in Europa naar een hoogtepunt ging. Zonder verder bewijs klonk het in een passage dat het in Frankrijk en Duitsland ‘aansloot bij de recente massale immigratie uit de moslimwereld’.

‘In Frankrijk branden de kerken één na één’, schreef Hendrik Bogaert op Twitter. Op de sociale media circuleren inderdaad heel wat memes, fotomontages en overzichten die recente Franse kerkbranden zouden oplijsten. Een van de vaakst gedeelde afbeeldingen is een Google Mapskaart van het land met tientallen alarmerende rode icoontjes, zogezegd van kerken die de voorbije vier jaar ‘vernield’ waren. Die kaart blijkt afkomstig van L’Observatoire de la Christianophobie. Ze bevat enerzijds werkelijke gevallen van vandalisme, maar anderzijds vooral graffititags en banale kwesties zoals het opnemen van een rapvideo in de kathedraal van Bourges.

Van een viraal gegane fotomontage met negen afbeeldingen van ‘brandende kerken in Frankrijk’ ontdekten factcheckers al snel dat ze allesbehalve waarheidsgetrouw was. Behalve meerdere afbeeldingen van de Notre-Dame in Parijs zaten er ook foto’s tussen uit de Verenigde Staten, uit Canada en van drie branden die met zekerheid niet aangestoken waren. Op een ander vaak gedeeld lijstje van tien recente kerkbranden figureerden opnieuw dezelfde Canadese kerk, de Notre-Dame en drie kerken waar het onderzoek brandstichting al uitsloot. Bij de resterende vijf bevestigde casussen van brandstichting waren de daders in twee gevallen daklozen die kleine brandjes stichtten nabij een portaal en ging het in twee andere casussen om minderjarigen. In april 2019 werd een vijftienjarige met psychologische problemen opgepakt voor brandstichting in de kerk van Eyguières. In februari 2019 hadden twee scholieren in de kathedraal van Saint-Alain in Lavaur een altaarkleed in brand gestoken en de arm van een crucifix verbogen tot een dab, een populair armgebaar bij de jeugd.

Kerkbranden in Frankrijk: een golf van 'christianofobie'?

Moskeeën

Het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken monitort in een jaarlijks rapport over haatmisdrijven eveneens het aantal ‘antichristelijke’ feiten in het land. Dat cijfer blijft al drie jaar stabiel: het ging om 1038 incidenten in 2017, 1063 in 2018 en 1052 vorig jaar. Ter vergelijking: het aantal antisemitische incidenten steeg in diezelfde periode van 311 in 2017 over 541 het jaar daarop naar 687 in 2019. Zowel de Franse pers, de Commission Nationale Consultative des Droits de l’Homme als de Kerk zelf relativeren bovendien de cijfers: ook hier gaat het voor het overgrote deel om graffiti, diefstallen en banaal vandalisme waarvan het werkelijke antireligieuze karakter moeilijk vast te stellen valt. ‘Er zijn inbraken en men steelt kunstwerken. Dat zijn aanvallen op een cultusgebouw, maar het is niet hetzelfde als een ontheiliging’, vertelde Olivier Ribadeau Dumas, secretaris-generaal van de Franse bisschoppenconferentie aan France Culture. Een bijkomende factor is dat christelijke cultusgebouwen alomtegenwoordig zijn in Frankrijk. Afhankelijk van de precieze definitie telt men er ongeveer 45.000, tegenover een kleine 2500 moskeeën en bijna 500 synagogen.

Uiterst rechtse politici en opiniemakers tonen zich gretige afnemers van de krachtige beelden van eeuwenoude brandende kerken, die worden misbruikt ter illustratie van de zogenaamde sluimerende ‘omvolking’ van Europa. De officiële cijfers tonen echter geen recente toename aan antichristelijk vandalisme. Hoewel ontegensprekelijk beschadigingen met werkelijk antichristelijk motief voorkomen, is daar in de meeste gevallen geen duidelijke aanwijzing voor. In het bijzonder over fotogenieke kerkbranden circuleert online heel wat misleidende informatie en er bestaat opnieuw geen enkel bewijs voor het in bedekte of openlijke termen geïnsinueerde verband met islam of migratie. Veel branden blijken accidenteel en achter de aangestoken branden gaat telkens een eigen specifiek verhaal schuil. De kathedraalbrand in Nantes, met een Rwandese misdienaar als vermoedelijke dader, vormt wat dat betreft geen uitzondering.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content