Jean Deboutte (Agentschap van de Schuld): ‘We hadden erger verwacht’

Iedereen maakt zich zorgen over de oplopende staatsschuld tijdens de coronacrisis, behalve de beleggers die de schulden in handen hebben. Jean Deboutte van het Federaal Agentschap van de Schuld is er gerust op.

Het is inderdaad een vreemd fenomeen’, antwoordt Jean Deboutte wanneer we hem naar een van de grootste paradoxen in deze economische crisis vragen. Terwijl politici, economen en opiniemakers zich grote zorgen maken over de oplopende staatsschuld was de prijs die België daarvoor betaalt nog nooit zo laag. Deboutte is directeur van het Federaal Agentschap van de Schuld, en herinnert zich andere tijden. Tijdens de eurocrisis van 2008 waren oplopende rentevoeten voor landen als Griekenland, Italië en bij momenten ook België voorpaginanieuws. Nu is er van zulke paniek helemaal niets te merken. Hoe komt dat?

Jean Deboutte: De gemiddelde rentevoet die België dit jaar betaalde voor zijn langetermijnleningen bedroeg 0,16 procent. Voor leningen op korte termijn is de rente zelfs negatief: daar verdienen we dus echt geld aan. De leningen op de lange termijn sluiten wij bovendien af voor gemiddeld veertien jaar. Minstens zo lang zal die schuld ons dus bijna niets kosten. We weten niet wat de rente over tien of twintig jaar zal zijn als we die schulden moeten herfinancieren, maar vandaag staat ze in ieder geval historisch laag. En zo zal het nog wel even blijven, denk ik.

Maar de overheid heeft dit jaar wel veel meer geld nodig dan anders?

Deboutte: We hebben onze plannen voor dit jaar al twee keer aangepast door de coronacrisis. Momenteel ziet het ernaar uit dat we dubbel zoveel geld zullen moeten ophalen als eerst gedacht, dus zo’n 30 miljard euro extra. Maar het totale bedrag dat nodig is om de rente voor die schulden te betalen, zal niet zo heel ver af liggen van onze inschattingen vóór de coronacrisis.

Zal het daarbij blijven, of is de kans groot dat we dit jaar nog veel meer geld nodig zullen hebben?

Deboutte: De Nationale Bank en het Federaal Planbureau geven aan dat de onzekerheden in hun vooruitzichten groter zijn dan anders. Daar houden wij dus rekening mee, en er zullen waarschijnlijk nog wel extra relancemaatregelen volgen. Anderzijds: in april en mei hebben we gezien dat de staat aanzienlijk meer geld nodig had dan in diezelfde maanden vorig jaar, maar die cijfers waren toch iets beter dan we hadden voorspeld. We hadden toen nog negatievere resultaten verwacht.

De overheidsschuld loopt op tot 120 procent van het bruto binnenlands product (bbp), en misschien nog wel hoger. Is er een grens waar we beter niet boven gaan?

Deboutte: Niemand weet waar die grens ligt, als er al zoiets bestaat. Vroeger werd gezegd dat de staatsschuld maar 60 procent van het bbp mocht bedragen. Later werd het 90, of 100 procent. Dat is misschien nog altijd een psychologische grens, hoewel het natuurlijk nooit zal aankomen op 1 of 2 procenten. De schuldgraden van vandaag doen terugdenken aan de jaren 1990. Die jaren hebben we ook overleefd, en de rente lag toen nog veel hoger. Het grote verschil is dat de Europese Centrale Bank de pijn tracht te verzachten, door op de secundaire markt grote pakketten van schuld op te kopen. Beleggers voelen zich dus heel comfortabel om staatsobligaties op te kopen, omdat ze weten dat ze ermee terechtkunnen bij de ECB.

Koopt de ECB veel Belgische overheidsschuld op?

Deboutte: Ja. Binnen het opkoopprogramma van de ECB dat al voor deze crisis liep – het PSPP Public Sector Purchase Programme – besteedde ze de voorbije maanden 2 miljard euro per maand aan de aankoop van Belgische overheidsschulden. Door de coronacrisis is daar het PEPP of het Pandemic Emergency Purchase Programme bijgekomen, waarmee ze in tweeënhalve maand al 6,5 miljard euro aan Belgische schulden extra heeft opgekocht. De bedragen die de ECB opkoopt, zouden ongeveer even groot zijn als de nieuwe leningen die wij uitgeven. Dat geldt trouwens niet alleen voor ons land, de ECB doet dat voor alle landen in de eurozone. Ik durf er niet aan te denken hoe hoog de rente zou staan zonder de inmenging van de ECB. Italië, Frankrijk en België, maar evengoed Oostenrijk en Nederland zouden dan veel hogere rentes moeten betalen. We zouden in een andere wereld leven.

Tijdens de aanslepende regeringsonderhandelingen van 2010 en 2011 werden de oplopende rentes op de Belgische staatsschuld met argusogen gevolgd. Is daar vandaag iets van te merken?

Deboutte: Helemaal niet. We krijgen ook bijzonder weinig vragen van beleggers over de politieke situatie in België. Zij kijken vandaag naar wat de ECB doet, en ook wel naar het steunplan van 750 miljard euro waar in de Europese Unie over wordt onderhandeld.

Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank, zei onlangs dat ons geld zo goed als op is, of dat we al onze laatste munitie voor het relancebeleid aan het opgebruiken zijn. Dat klopt dus niet: de munitie was nog nooit zo goedkoop.

Deboutte: Het is niet aan mij om daar uitspraken over te doen. In een crisis als deze is het wel belangrijk dat een overheid schulden maakt, maar de vraag hoelang we daar in de toekomst mee door kunnen gaan, is natuurlijk wel terecht. Ik ben daar nogal gerust op, maar ik weet niet of dat veel betekent. (lacht)

Maakt u zich zorgen over de opgeblazen balansen van de ECB? We zijn allemaal wel heel afhankelijk van wat die bank doet.

Deboutte: De ECB is niet de centrale bank van een klein landje, het is een van de grootste bankautoriteiten ter wereld. Zij kan zich dit dus wel permitteren, en ze zou eigenlijk nog veel verder kunnen gaan. Het zijn natuurlijk wel de vertegenwoordigers van alle landen in de eurozone die overeen moeten komen. Zij moeten het eens worden over wat er kan gebeuren. Een bijkomend gevolg is nu wel dat de renteverschillen tussen de landen in de eurozone niet meer de pan uit rijzen, zoals tijdens de eurocrisis. Het is voor iedereen goed dat we ons geen zorgen hoeven te maken over Zuid-Europa.

Wie bezit vandaag de Belgische schuld?

Deboutte: Minder dan de helft is in Belgische handen. Dat gaat om heel weinig private personen, en vooral institutionele beleggers zoals banken, verzekeraars en fondsen. Hun aandeel is de voorbije jaren iets kleiner geworden, want de Nationale Bank heeft meer schulden in bezit gekregen door het ECB-beleid. Het overige deel zit ongeveer gelijk verdeeld tussen beleggers binnen en buiten de eurozone. Ook dat zijn vooral banken en fondsen, en andere centrale banken.

Neemt de interesse niet af, nu er amper iets mee te verdienen valt?

Deboutte: Sommige institutionele beleggers hebben geen andere keuze dan een deel van hun fondsen in veilige staatsobligaties te investeren. Dat is hen bij wet verplicht, en die regels zijn sinds de vorige crisis alleen maar strenger geworden. Ze kunnen daar niet omheen. Maar beleggers die op het juiste moment Belgische staatsobligaties hebben gekocht en daarna weer verkocht, hebben toch ook mooie winsten kunnen maken.

De prijs die België betaalt om zijn schulden te financieren daalt al jaren. Was dat de belangrijkste reden waarom de regering-Michel het begrotingstekort toch iets naar beneden heeft gekregen?

Deboutte: In die jaren is de rentelast van 3,2 naar 2 procent van het bbp gedaald. Dat was een belangrijke, stabiele en dus welkome factor. Maar ook de primaire uitgaven zijn tijdens de regering-Michel serieus gedaald, met zo’n 2,1 procent van het bbp. Dat is ook een goede prestatie. Het heeft mij altijd verwonderd dat de regering daar zo weinig krediet voor heeft gekregen. Beleggers is het wél opgevallen.