Is een enkelband een vorm van straffeloosheid?

Voorhechtenis - in de gevangenis of met enkelband - mag nooit gebruikt worden als een onmiddellijke bestraffing. © belga

Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet. Grote verontwaardiging vorige maand: een man verwondde in Molenbeek enkele agenten, maar mocht zijn voorhechtenis thuis uitzitten, onder elektronisch toezicht met een enkelband. Wijst dat op ‘straffeloosheid’?

De forsgebouwde Karim K. sloeg vorige maand door bij een verkeerscontrole in Molenbeek en verwondde daarbij enkele agenten. Omstanders filmden het voorval en de choquerende beelden gingen viraal op sociale media. De man werd even later gearresteerd en voor de onderzoeksrechter geleid. Het Openbaar Ministerie vroeg zijn aanhouding en de onderzoeksrechter ging daarop in. Maar in plaats van voorhechtenis in de gevangenis kreeg de verdachte een enkelband, waardoor hij thuis kon blijven onder elektronisch toezicht. Daar was niet iedereen het mee eens.

De media-aandacht zorgde voor heel wat verontwaardigde reacties bij opiniemakers en politici. ‘Dit soort dingen gebeurt zelden. Maar met zulke flauwe straffen zullen ze vaker voorkomen. Verkeerd signaal’, schreef Dyab Abou Jahjah op Twitter. Luckas Vander Taelen hekelde de enkelband in een opiniestuk in De Standaard: ‘Het creëert een beeld van straffeloosheid. Een man die het leven van vijf agenten in gevaar brengt, zit een dag later weer thuis met een enkelband die hij als trofee kan uitstallen.’

Ook N-VA-Kamerlid Theo Francken profileerde zich op Facebook op het dossier. ‘Zou hij sneller thuis zijn dan de gewonde agenten? Stop de straffeloosheid’, schreef Francken, die beweerde dat de man ‘met zijn enkelbandje in voorhechtenis minstens vier uur per dag vrij buitenshuis mag rondlopen’. De voormalige staatssecretaris deelde een link naar een pagina van de Fédération Wallonie-Bruxelles, waarop bepaalde modaliteiten van elektronisch toezicht staan opgesomd. ‘Ik vind het ongepast en een compleet verkeerd signaal dat er in voorhechtenis een enkelband gegeven kan worden bij zware geweldfeiten op onze politie. […] Geen enkelband bij zware geweldfeiten, snelrecht en zware straffen aub.’ Franckens bericht lokte op Facebook meer dan 2000 boze en verontwaardigde reacties uit.

Verwarring zaaien over enkelbanden bij voorhechtenis, en in het kader daarvan spreken over ‘straffeloosheid’, is onzinnig en voorbarig.

Nochtans had een woordvoerder van het Brusselse parket eerder aan VRT NWS verteld dat een aanhouding met enkelband betekent ‘dat de man 24 uur per dag, 7 dagen per week thuis moet blijven’. Hoe zit dat precies? Kan iemand met zo’n enkelband urenlang buitenshuis blijven, en zo de agenten die hij verwondde tegen het lijf lopen? En kan een enkelband in voorhechtenis een teken van ‘straffeloosheid’ zijn?

Boksclub

Eén iets klopt alvast: een enkelband is in ons land inderdaad niet altijd een straf. Er bestaat namelijk een belangrijk onderscheid tussen een enkelband na een strafrechtelijke veroordeling, bijvoorbeeld als alternatief voor een verblijf in de gevangenis, en een enkelband bij voorhechtenis, waarbij het gaat om een aanhouding van langere duur van een nog niet veroordeelde verdachte vóór zijn proces.

Voor een enkelband als strafmaatregel bestaan twee scenario’s. Afhankelijk van de aard van de feiten en de duur van een uitgesproken gevangenisstraf kan ofwel een gevangenisdirecteur, ofwel de Directie Detentiebeheer, ofwel een strafuitvoeringsrechtbank beslissen om de straf te laten uitzitten onder elektronisch toezicht. Sinds 1 mei 2016 kan ook een rechter rechtstreeks een enkelband opleggen als ‘autonome straf’, zij het enkel voor ‘lichtere’ feiten die bestraft worden met een gevangenisstraf van maximaal één jaar. Die types van elektronisch toezicht zijn onderworpen aan allerlei uitgebreide voorwaarden en specifieke uurroosters.

Een enkelband bij voorhechtenis, opgelegd door een onderzoeksrechter, kan en mag wettelijk gezien geen straf zijn. ‘Het bevel tot aanhouding mag nooit genomen worden met het oog op onmiddellijke bestraffing of met het oog op enige vorm van dwang’, staat te lezen op de website van de Belgische hoven en rechtbanken. Een verdachte geniet altijd het vermoeden van onschuld tot hij of zij daadwerkelijk is veroordeeld, en kan simpelweg nog niet gestraft worden. Omdat een voorlopige hechtenis de persoonlijke vrijheid aantast, is ze ook onderhevig aan strenge voorwaarden: zo moeten er ernstige aanwijzingen van schuld zijn, de feiten moeten zwaar genoeg zijn, en de aanhouding moet noodzakelijk zijn voor de openbare veiligheid.

Voorhechtenis - in de gevangenis of met enkelband - mag nooit gebruikt worden als een onmiddellijke bestraffing.
Voorhechtenis – in de gevangenis of met enkelband – mag nooit gebruikt worden als een onmiddellijke bestraffing.© BelgaImage

Maar mag iemand die met een enkelband in voorhechtenis zit – zoals Karim K. – zijn woning nu wel of niet verlaten? En indien wel: kan dat dan urenlang, voor een bezoek aan de fitness of de boksclub? Nee. De enige toegestane verplaatsingen zijn die in het kader van de gerechtelijke procedure, zoals verhoren, en uitzonderlijke gevallen zoals een medisch spoedgeval of overmacht. Vanzelfsprekend mag je ook met een enkelband je huis verlaten als je een hartaanval krijgt en naar het ziekenhuis moet, of als je frietketel in brand vliegt.

Aanhouding en voorlopige hechtenis, hetzij in de gevangenis, hetzij met een enkelband, hebben met ‘straffeloosheid’ niets te maken. Een onderzoeksrechter kan en mag, wat bestraffing betreft, met zijn beslissing om tot aanhouding over te gaan helemaal geen ‘signaal’ geven. Philippe Van Linthout, onderzoeksrechter in Mechelen, stoorde zich aan de discussie op basis van onjuiste informatie en mengde zich op Twitter in het debat: ‘Toch nog even uitleggen dat een enkelband in het kader van de voorlopige hechtenis betekent dat je thuis wordt opgesloten en NIET buiten mag. Je wordt 24/7 via gps gemonitord door een gespecialiseerde dienst. De gevangenis thuis. Nog nooit door verdachten ervaren als een cadeau.’

Fopstrafje

Hoe valt te vermijden dat de burger denkt dat een enkelband bij voorlopige hechtenis een mild ‘fopstrafje’ is? Deels ligt de verantwoordelijkheid bij de pers: die moet steeds uitleggen wat een aanhouding precies betekent, wat voorlopige hechtenis inhoudt, en dat er later nog een proces volgt waarbij de daadwerkelijke straf zal bepaald worden. Maar een deel van de verantwoordelijkheid ligt ook bij politici die elke enkelband voorstellen als een ‘gunstregime’, die foute vergelijkingen maken tussen enkelbanden bij voorhechtenis en enkelbanden bij effectieve straffen, of die de praktische modaliteiten van een enkelband volledig verkeerd voorstellen. De indruk wordt gewekt dat het vooral de bedoeling is om de argwaan tegen justitie aan te wakkeren. ‘Het systeem is rot tot op het bot. Enkel Vlaams Belang kan de orde herstellen’, plaatste Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken bijvoorbeeld als reactie op Facebook.

Het is perfect legitiem voor politici om zich te profileren op law-and-order en te pleiten voor strenge bestraffing, in het bijzonder als het om geweld tegen politieagenten gaat. Verwarring zaaien over enkelbanden bij voorhechtenis en in het kader daarvan spreken over ‘straffeloosheid’, is echter onzinnig en voorbarig: voorhechtenis kan en mag nooit een straf zijn. Justitie is een ingewikkeld kluwen, maar dat mag geen excuus zijn voor desinformatie.

De ene enkelband is de andere niet

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content