‘Is de burger “extremer” geworden, of is de betekenis van het begrip “centrum” gewijzigd?’

‘Klopt het dat de burger extremer is geworden? Een andere mogelijkheid is immers dat niet de burger extremer is geworden, maar wel dat de betekenis van het begrip “centrum” zélf is gewijzigd’, schrijft Kevin De Laet van Vlinks na alle analyses over de verkiezingen van 26 mei.

‘The center cannot hold‘, met die treffende frase van W.B. Yeats zag ik de voorbije verkiezingen meermaals samengevat. En inderdaad, de traditionele centrumpartijen kregen (alweer) klappen en de radicalere partijen kregen de winst toebedeeld. De ene al wat meer dan de andere. Het lijkt erop dat de burger extremer geworden is. Maar is dat wel zo? Het is gemakkelijk dat te zeggen. Maar de termen “extreem” en “centrum” zijn zelf niet bepaald objectieve labels. Wat extreem is, hangt af van de perceptie van degene die dat woord gebruikt. Heel wat N-VA’ers zullen Groen een extreme partij vinden en vice versa. En die van het extreme centrum vinden natuurlijk zo ongeveer iedereen extreem. Klopt het dat de burger extremer is geworden? Een andere mogelijkheid is immers dat niet de burger extremer is geworden, maar wel dat de betekenis van het begrip “centrum” zélf is gewijzigd.

Zonder twijfel zijn de écht extreme groupuscules in de marge van de politiek de laatste jaren gegroeid. In tijden van instabiliteit kunnen zij zich met veel meer zelfvertrouwen profileren en dat zal volk aantrekken. Maar laten we ons niet vergalopperen in hysterie. Als we Open VLD en N-VA mogen geloven, zijn PVDA en Vlaams Belang elkaars spiegelbeelden aan de uiterste zijden van het politieke spectrum. Lang niet iedereen die op Vlaams Belang stemde is echter een neonazi. Lang niet iedereen die op PVDA stemde is een maoïst. In feite is het zelfs fout van er zomaar van uit te gaan dat een wijziging van stemgedrag een wijziging van politieke opinies en sentimenten zou betekenen. Misschien is het wel omgekeerd: niet de kiezer is veranderd, maar de partijen zijn veranderd. Vooral die in dat centrum.

Is de burger ‘extremer’ geworden, of is de betekenis van het begrip ‘centrum’ gewijzigd?

Want we kunnen ook de vraag stellen: wat is nog echt het essentiële verschil tussen VLD, CD&V en SP.A? Die drie partijen zijn de laatste decennia zodanig naar het centrum opgeschoven dat hun profielen alleen nog maar te onderscheiden zijn door de logo’s die ze gebruiken op hun propaganda. Dit zijn drie partijen van wat met recht en reden het Europese establishment kan genoemd worden. Alleen over punten en komma’s discussiëren zij nog, in de kern van de zaak voeren ze alle drie de neoliberale politiek uit die op Europees niveau wordt beslist. En die is gericht op sociale afbraak, overgoten met een af en toe progressief smakend ethisch sausje.

Je kan je dan de vraag stellen of de kiezer die drift naar het centrum wel gevolgd is. Die kiezer houdt misschien nog vast aan ideeën en standpunten die dertig jaar geleden nog tot de sociaaldemocratie of centrumrechts hoorden. Zoals, geen onvoorwaardelijk voorstander zijn van toenemende uitholling van de nationale soevereiniteit of van het opdringen van een “vrije” wereldmarkt waar alles geliberaliseerd en geprivatiseerd wordt. Je wordt vandaag al snel opzijgezet als extremist of populist als je het “Europese” liberale project niet onvoorwaardelijk steunt. Wat doe je dan als kiezer, die zelf niet mee naar dat centrum is opgeschoven? Je gaat op zoek naar die partijen die de achtergelaten leegte op links en rechts proberen op te vullen. Zo krijg je natuurlijk extreme partijen die goed scoren.

Het soort ranzige praat dat we zien opduiken zoals in anonieme brieven in Aalst aan mensen van vreemde afkomst moeten we zeker scherp afwijzen. Dat is geen politiek debat, maar laag-bij-de-grondse marginale domheid. Maar de aanwezigheid van dat soort idiote platitudes mag geen excuus zijn om dan maar meteen de definitie van extreem te gaan uitbreiden naar het ons goed uitkomt. Laten we steeds in het achterhoofd houden dat dat begrip zelf niet waardenvrij is en gemakkelijk kan worden misbruikt om het debat lam te leggen.

Kevin De Laet is kernlid van Vlinks.

Lees ook:

–