Intelligent discussiëren: zo overtuigt u uw medemens

© iStock

De kerstdiners zitten erop, en dus is er in heel wat Vlaamse huiskamers weer stevig gediscussieerd. Helaas zijn dat meestal dovemansgesprekken, omdat iedereen vastzit in zijn eigen grote gelijk. ‘Een discussie mag geen wedstrijd zijn.’

Wie onder de kerstboom ooit een paar sokken of een foute kersttrui vond, zal het met ons eens zijn: een boek is altijd goed. In het beste geval wordt het een intellectuele verrijking, in het slechtste geval neemt het weinig plaats in. Al kunnen boeken de sfeer tijdens het kerstdiner aardig in de war sturen. Wanneer oom Guido éíndelijk Over identiteit van Bart De Wever in handen krijgt, terwijl nichtje Greta zit te bladeren in Brand! van Naomi Klein, is de kans niet gering dat de twee elkaar voor het aansnijden van de taart in de haren vliegen. Hoe hard Greta ook probeert, Guido zal zijn ecorealisme waarschijnlijk niet laten varen.

Intelligent discussiëren: zo overtuigt u uw medemens
© Bart Schoofs

De reden? Cognitieve dissonantie. ‘Dat is de onaangename spanning die we voelen wanneer we feiten of meningen horen, of acties ondernemen, die botsen met ons eigen wereldbeeld’, vertelt professor Katia Tieleman (Vlerick Business School), internationaal expert op het vlak van onderhandelen. ‘Als we zoiets voelen, is de eerste optie dat we onze visie aanpassen. Maar dat gaat bijzonder moeilijk, omdat ons brein automatisch ons eigen waardesysteem verdedigt. Daarom kiezen we meestal voor optie twee: het brein probeert uit die onaangename spanning te “ontsnappen”. Evolutionair zijn wij voorgeprogrammeerd om in moeilijke situaties te vluchten, te vechten of te bevriezen. Bij fysiek gevaar – een beer die in de grot opduikt – werken die strategieën vrij goed. Maar bij “sociaal gevaar” veel minder. Als iemand aan de kerstdis zaken verkondigt die totaal botsen met onze visie, is het sociaal niet aanvaard om weg te vluchten van tafel. Veel mensen gaan in de verbale aanval – wat ook al niet bevorderlijk is voor de sfeer. Of ze “bevriezen” en haken mentaal af, waardoor helemaal geen gesprek kan ontstaan.’

Argumenten framen

Stel dat Greta toch bereid is om te praten. Dan haalt ze natuurlijk haar beste argumenten boven. Voor haar is het logisch dat ze nooit meer het vliegtuig neemt en geen hap vlees meer door haar keel jaagt – tot zover die kalkoen op tafel. Maar die argumenten gooit Guido met één woord van tafel: ‘Doemdenker!’ Einde discussie. Volgens de Amerikaanse socioloog Robb Willer (Stanford University) kan Greta het tij toch nog doen keren. Alleen moet ze haar argumenten anders framen – nog zo’n woord dat Guido graag zal horen. Willer liet hypothetische presidentskandidaten beoordelen door conservatieve burgers. Als die kandidaten hun progressieve ideeën overgoten met een conservatief sausje – woorden als ‘vaderland’, ‘familie’ en ‘respect’ deden het goed – konden ze op meer steun rekenen. Moet Greta gewoon wat vaker ‘Vlaams’ en ‘identiteit’ in de mond nemen? ‘Het klopt dat we vaak vanuit onze eigen waarden en belangen communiceren, en dat werkt inderdaad niet’, zegt Tieleman. ‘Maar helaas heb ik slecht nieuws: als twee mensen een heel andere mening hebben, werken argumenten niet. Ze leiden alleen tot een patstelling, waarbij de twee partijen in het defensief gaan.’

Intelligent discussiëren: zo overtuigt u uw medemens
© Bart Schoofs

Gelukkig is er één ding dat wél werkt: luisteren. ‘Bij een discussie geldt hetzelfde als bij een onderhandeling: je moet minstens 60 procent van de tijd luisteren’, aldus Katia Tieleman. Ze ontwikkelde het model van Negotiation Intelligence en traint mensen om beter te leren samenwerken. ‘Een cruciaal principe om wederzijds begrip te creëren, is oprechte nieuwsgierigheid. Dat kun je niet faken, als een of ander techniekje. Je moet écht luisteren, zonder in gedachten al je volgende argument voor te bereiden. Neurologisch zijn wij namelijk niet in staat om tegelijkertijd een boodschap te ontvangen en te verzenden. Luister dus écht. Soms kunnen er onverwachts gemeenschappelijke ervaringen of ideeën bovendrijven, wat natuurlijk helpt. Je gesprekspartner – of jijzelf – kan door bepaalde vragen ook zélf tot nieuwe conclusies komen. Maar zo’n open gesprek lukt alleen in een veilige omgeving. Als er een heel “publiek” van familieleden aan tafel zit dat zich openlijk mengt, wordt het moeilijk. En ook als je je gesprekspartner belachelijk maakt, stopt het meteen. In onze maatschappij is een debat bijna altijd een wedstrijd, met winnaars en verliezers. Terwijl je daarmee nooit een mening zult veranderen. Stel de juiste vragen, zonder de andere proberen te manipuleren. Want ook dat zal hij feilloos aanvoelen.’ Guido en Greta weten wat hun te doen staat.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content