‘Humane wetenschappen “de vuilnisbak van het aso”? Wat een verspilling’

Na de krokusvakantie beginnen veel scholieren na te denken over de richting die ze volgend schooljaar willen volgen. ‘De meesten zullen terechtkomen in de zwaarste richting die ze aankunnen’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman. ‘Ook als die hen geen moer interesseert.’

De vuilnisbak van het aso. Zo noemde de dochter van vrienden de studierichting humane wetenschappen. Nota bene de richting die ze zelf is gaan volgen na een sukkelgang door Latijn-wiskunde en economie-talen. Ik schrok wel even van haar woorden, net als haar ouders trouwens. Hoe ze daarbij kwam, vroeg ik. ‘Dat weet toch iedereen?’ antwoordde ze laconiek. ‘Wie in de humane zit, is te lui, te onverschillig of te dom om een andere richting te kunnen volgen.’

In onderwijsdiscussies allerhande gaat het altijd weer over het nefaste watervalsysteem, waarbij jongeren van het aso in het tso en uiteindelijk soms in het bso belanden. Daarbij wordt vaak voorbijgegaan aan het feit dat er ook binnen het aso een hiërarchie van richtingen bestaat, die al even schadelijk is. Bovenaan staan de richtingen met Latijn en veel wiskunde, die jongeren uitdrukkelijk voorbereiden op de universiteit. Daaronder een stevige middenmoot waarin de nadruk op economie of talen ligt. En dan, aan het staartje, de humane wetenschappen. Het gevolg is dat veel jongeren een richting volgen die hen amper interesseert louter en alleen omdat ze die nu eenmaal aankunnen. Heb je puike punten voor wiskunde? Dan ga je vanzelfsprekend voor de richting met de meeste wiskunde-uren. Ook als je eigenlijk helemaal niets met dat vak hebt. Idem voor Latijn en wetenschappen. Dat is niet alleen wat de school meestal adviseert, maar ook wat ouders en leerlingen vanzelfsprekend vinden. ‘Ik kan toch niet kiezen voor een richting die ver onder mijn niveau ligt?’ hoorde ik een zestienjarige zeggen. Dus heeft hij de komende twee jaar acht uur wiskunde per week terwijl hij daar een hartgrondige hekel aan heeft. ‘Wat interesseert je dan wél?’ vraag ik. ‘Wat er in de echte wereld gebeurt. Zoals klimaatproblemen, discriminatie, armoede’, zegt hij zonder na te denken. Waarom hij dan geen humane wetenschappen doet? ‘Omdat ik niet gek ben’, zegt hij grijnzend. En daar moet ik het mee doen.

Wie in een richting met zo’n kwalijke reputatie zit, zal zich natuurlijk niet bijzonder gemotiveerd voelen om hard te werken en er iets van te maken. Sterker nog: vaak is het redelijk funest voor het zelfbeeld van zo’n leerling. ‘Je kiest voor humane wetenschappen omdat je belangstelling hebt voor de mens en de samenleving in het algemeen’, staat op Onderwijskiezer.be. ‘Je wordt communicatief en sociaal vaardig en je leert vanuit gedrags- en cultuurwetenschappelijke invalshoek te kijken naar individu en samenleving.’ Zoals het daar staat, lijkt het een boeiende en uitdagende opleiding waar veel intelligente, kritische en geëngageerde tieners en hele kluif aan kunnen hebben. Alleen kiezen velen vandaag niet vóór die richting, maar tegen Latijn, wiskunde, economie of talen. Of komen ze er simpelweg terecht omdat ze voor andere richtingen een negatief advies hebben gekregen en niet willen overstappen naar het tso, dat een nog veel zwaarder stigma draagt. Het gevolg is dat er in de humane wetenschappen veel jonge mensen terechtkomen die amper nog in hun eigen kunnen geloven en van wie vaak ook veel te weinig wordt verwacht. In die mate zelfs dat de lat er doorgaans niet al te hoog wordt gelegd.

En dat is echt zonde. Humane wetenschappen zou, zoals elke opleiding, een positieve keuze moeten zijn. Een richting die jonge mensen uitdaagt, tot denken aanzet en voorbereidt op een waaier hogere opleidingen, van psychologie tot politieke en sociale wetenschappen. In geen enkele studierichting, of dat nu is aso, tso, bso of kso is, zouden jonge mensen het gevoel mogen hebben dat ze in de vuilnisbak zijn beland. Het zou al veel helpen om humane wetenschappen – liefst met een nieuwe naam – op te waarderen. Maar zolang de hiërarchie tussen onderwijsvormen en studierichtingen in stand wordt gehouden, zullen er ook dan nog jongeren terecht blijven komen in opleidingen die hen niet liggen en nog minder interesseren. En zo dreigen we talent te verliezen. Ontzettend veel talent.