‘Hoeveel opener kan de Open VLD eigenlijk nog worden?’

‘Zullen de nieuwe bewegingen die voortspruiten uit wat vroeger Paars was een nieuwe adem vinden?’, vraagt Knack-hoofdredacteur zich af. ‘Een nieuwe naam alleen zal niet volstaan.’

Was het wishful thinking of gewoon ijdelheid? Afgelopen weekend eiste de Gentse burgemeester Mathias De Clercq (Open VLD) een deel van het nog altijd zeer prille succes van SP.A-voorzitter Conner Rousseau op. In De Zondag zei de politieke zoon van ex-premier Guy Verhofstadt: ‘Conner heeft mijn campagne in Gent goed gevolgd. Ik zie dat hij dezelfde stijl en taal hanteert.’ Verkiezingen heeft Rousseau nog niet gewonnen, maar de verwachtingen zijn nu al gevaarlijk hooggespannen. De Clercq hamerde erop dat hij al lang zegt dat de klassieke partijen achterhaald zijn. Hij wil zijn partij in de richting sturen van een ‘open beweging’, net zoals de SP.A dat aan het doen is. En ja, ook bij de Vlaamse liberalen moet dat finaal uitmonden in een nieuwe naam, hoe ‘open’ de ‘Open VLD’ vandaag al moge klinken. Hoeveel opener kan de Open VLD eigenlijk nog worden? In 1992 gaf Verhofstadt de PVV haar huidige naam. Toch zou het alweer tijd zijn voor een andere merknaam. ‘Dat is belangrijk voor een nieuwe beweging’, vindt De Clercq.

Dat is ongetwijfeld het geval, maar de motor van een nieuwe partij of een oude partij met een nieuwe naam, is een sterke frontman. En die leidersfiguur steunt als het even kan ook op een sterke visie, naast de evidente porties Wille zur Macht, daadkracht en intelligentie. Rousseau maakte vorige week een beetje en stoemelings bekend dat hij de SP.A wil omturnen tot ‘Vooruit’, ook de naam van een van de hotspots van de stad waar De Clercq burgemeester is. Maar zowel bij De Clercq als bij Rousseau is het nog een beetje zoeken naar de visie. Als ze zich al ergens expliciet voor uitspreken, zijn het doorgaans de fundamenten van hun partijen: stevige pensioenen en steun voor de zwakkeren voor Rousseau, en een gezond ondernemersklimaat en het vieren van de liberale vrijheden voor De Clercq. De klassieke partijen mogen dan hebben afgedaan, de klassieke recepten blijkbaar niet. Wat is vandaag dan nog het verschil tussen de nieuwe beweging en de oude visie? De verpakking? Handjes schudden in de Gentse studentencafés? De juiste witte gympjes aantrekken? Rousseau en De Clercq lijken elkaar te vinden in een vlot jeunisme. Ze lijken elkaar helaas ook te vinden in de zoektocht naar een doos waar hun blinkende blauwe of rode strik rond past.

In zijn nieuwe boek valt Michael Sandel het idee van de meritocratie frontaal aan. Dat iemand krijgt wat hij verdient: in het interview dat u deze week in Knack leest, legt de Harvard-filosoof haarfijn uit waarom dat idee verderfelijke onzin is. Het is een gedachte waarvan nochtans verrassend veel linkse zowel als rechtse mensen overtuigd zijn. Het is nu eenmaal plezieriger om jezelf te feliciteren omdat je jezelf hebt opgewerkt, ook al is dat amper het geval, in plaats van te erkennen dat je startpositie altijd al zoveel beter was dan die van vele anderen. Sandel knoopt aan dat valse maar zeer levendige idee een vernietigende politieke analyse vast: ‘De voorbije vier decennia zijn we slecht bestuurd door de elite.’ Het is een idee dat je ook bij de Franse econoom Thomas Piketty of de Duitse socioloog Wolfgang Streeck terugvindt: de eerste decennia na 1945 werden grootse prestaties neergezet, met onder meer de uitbouw van de sociale zekerheid en de welvaartsstaat, maar sinds de jaren tachtig steeg de ongelijkheid en ging de economische groei vooral naar de top.

Voor de opkomst van populisten als Donald Trump, Boris Johnson of het Vlaams Belang in eigen land zijn vele verklaringen te geven. Maar waar sommige linksliberalen bijna vier jaar na de verkiezing van Trump zich nog altijd theatraal de haren uittrekken van onbegrip – hoe konden mensen nu voor zo’n monster stemmen – kijken anderen al eens naar de erfenis van het linksliberalisme, dat voor velen niet heeft gebracht wat het had beloofd. Dat heeft alles te maken met wat Sandel zijn hoogopgeleide lezers voor de voeten gooit: álle machtspartijen hebben de laatste decennia zwak bestuurd, met hoogstens wat gesleutel aan de status quo, maar zonder ambitieuze, inspirerende projecten. Ondertussen is zelfs de ster van nieuwe partijen als de N-VA, die wél een nieuw verhaal hadden, ook dof geworden. Zullen de nieuwe bewegingen die voortspruiten uit wat vroeger Paars was een nieuwe adem vinden? Een nieuwe naam alleen zal niet volstaan.