‘Het werk van Piketty is fascinerende lectuur, die je blik op je leefwereld verandert en verbreedt’

Ludo Abicht van Vlinks is onder de indruk van Capital et idéologie het meest recente boek van de Franse econoom Thomas Piketty.

In 1960, helemaal aan het begin van een cursus architectuurgeschiedenis, stelde de prof ons de onschuldige vraag: “Aber wie hält die Decke?” Het bleek al vlug dat die vraag onze blik meteen op het grondplan van de verschillende kerken richtte: je kon meteen zien dat op deze grondvesten alleen maar een Romaanse, een Gotische of een Barokkerk kon gebouwd worden, laat staan de ogenschijnlijk zwevende gewelven van een Rococcogebouw als de Asamkerk. Ik ben de naam van deze gedreven docent reeds lang vergeten, maar ik ben hem de rest van mijn leven dankbaar gebleven.

Het werk van Piketty is fascinerende lectuur, die je blik op je leefwereld verandert en verbreedt.

De lectuur van historici als Fernand Braudel of Immanuel Wallerstein hebben op mij en vele anderen hetzelfde effect gehad: In zijn magistrale overzicht van de moderne tijd, Civilisation matérielle, économie et capitalisme, XVe au XVIIIe siècle (1967 – 1979) toonde Braudel aan dat de groepen die over de macht, het geld en de bezittingen beschikten, altijd al de keuze gehad hebben om op de meest winstgevende vorm van economie over te schakelen, ook al moesten ze daarbij af en toe nieuw bloed uit de lagere klassen rekruteren. Deze studies bezorgen je een heel ander beeld van de geschiedenis dan wat we gewoon waren in het onderwijs te horen, ook al zijn er intussen heel wat leerkrachten die rechtsreeks of onrechtstreeks door Braudel en diens geestgenoten geïnformeerd en gevormd werden.

En in het spoor van Braudel publiceerde de Amerikaanse systeemdenker Immanuel Wallerstein zijn vierdelige studie van de grote wereldsystemen, The Modern World-System I – III en World-Systems Analysis (1974 – 2006). Daarin ontwikkelde hij het nu overal bekende beeld van de wereld als een interactie van kernlanden (wij dus), de periferie (de zogenaamde “ontwikkelingslanden” en de middengroep (onder meer Oost-Europa). Ook hier krijg je een complexe en genuanceerde, maar vanzelfsprekende analyse van de wereld waarin we nu al meer dan vijf eeuwen leven, alsof je plotseling opnieuw het grondplan ontdekt waarop je eigen maatschappij gebouwd werd.

In zijn jongste boek, Idéologie et Capital (2019) doet de Franse econoom en cultuurfilosoof Thomas Piketty dit nog eens op de hem eigen manier. Je moet je een weg banen doorheen 1200 dicht bedrukte bladzijden vol cijfers, grafieken en voetnoten, om te begrijpen hoe de macht altijd al, vanaf de vroege middeleeuwen tot vandaag, haar economische, sociale, culturele en politieke heerschappij ideologisch verantwoord heeft. Piketty trekt opvallende parallellen tussen bijvoorbeeld het traditionele Chinese mandarijnendom en de huidige gediplomeerde linkerzijde in Europa en de Verenigde Staten, tussen de opstanden van het gemene volk tijdens de middeleeuwen en de Gele Hesjes, en tussen de manier waarop het bezit van de grote fortuinen direct samenhangt met de reële (niet virtuele) toegang tot de echt grote universiteiten die onze toekomstige heersende klasse aan het kweken zijn. Het is fascinerende lectuur, ook omdat je alweer een inzicht verwerft dat je blik op je leefwereld verandert en verbreedt.

Daarom lezen wij mensen als Piketty, omdat niet alleen wakkere, maar vooral geïnformeerde en kritische burgers er wellicht nog iets aan kunnen doen. Trouwens: met dat “wellicht” is zowat alles gezegd, want zolang er een kans bestaat, hoe klein ook, moeten we die grijpen.

Ludo Abicht is kernlid van Vlinks.