Waar gaat de discussie over de Eandis-deal met China over? Wat zijn de risico’s? Waarom breekt het debat nu pas los? En moet dit dossier weggehaald worden van het lokale niveau?
1. Waar gaat het over?
Het Chinese staatsbedrijf State Grid Europe Limited, dochterbedrijf van State Grid Corporation of China, zou voor een bedrag van 830 miljoen euro een minderheidsparticipatie van 14 procent bekomen in Eandis. Dat is opmerkelijk want de boekhoudkundige waarde van die 14 procent aandelen is 484,5 miljoen euro. Het Chinese bedrijf legt dus 345,6 miljoen euro meer op tafel, aldus Eandis.
Eandis is de netwerkbeheerder in Vlaanderen en verantwoordelijk voor elektriciteit, aardgas, warmte en openbare verlichting. Het is actief in 229 steden en gemeenten in Vlaanderen en telt ongeveer 4.000 medewerkers.
Die operatie kadert in de zoektocht naar een private partner voor Eandis. Dat was nodig omdat de VREG, de Vlaamse energieregulator, en ratingbureau Moody’s aandrongen bij Eandis op een vermindering van de schuldgraad, die toenam. Daarop werd aan de aandeelhouders tweemaal gevraagd om hun aandeel te verhogen. Volgens Eandis was het succes daarvan ‘beperkt’ en moest dus een andere oplossing gevonden worden. Een beursgang van Eandis was onmogelijk (het Decreet Intergemeentelijke Samenwerking verbiedt dat).
Daarom werd gekozen voor de optie om een private partner zich te laten inkopen. State Grid Europe Limited legde uiteindelijk het meeste geld op tafel.
De keuze voor SGEL en de bijhorende statutenwijzigingen moeten nog goedgekeurd worden. De Buitengewone Algemene Vergadering van Eandis zal daarover beslissen op 3 oktober 2016.
In verschillende gemeenteraden is ondertussen al gestemd over het voorstel. In Antwerpen bijvoorbeeld voor, in Gent werd een stemming uitgesteld.
De liberalen van Open VLD kanten zich steeds meer tegen de deal. Zo stemde Annemie Turtelboom tegen in de Antwerpse gemeenteraad en zei Vlaams minister van Energie Bart Tommelein dat hij niet meer voor de deal zou stemmen (wat hij eerder wel deed in de Oostende gemeenteraad).
Tommelein gooide met die mededeling een knuppel in het hoenderhok. Immers: zijn ‘voortschrijdend inzicht’ werd gestuwd door ‘nieuwe informatie’ waarvan hij de oorsprong ‘niet wil of kan’ meedelen. Die informatie bleek een brief van de staatsveiligheid te zijn, die gestuurd werd aan verschillende federale en Vlaamse ministers. Daarin werd voor ‘grote terughoudendheid’ gepleit, omdat State Grid Europe Limited nauwe banden heeft met de Chinese overheid, de Chinese Communistische Partij en het Chinese leger.
De deal met Eandis werd met vertegenwoordigers van N-VA, CD&V, SP.A en Open VLD beklonken. Bij SP.A houden vooral Louis Tobback en Johan Vande Lanotte eraan vast. Die eerste was betrokken bij de onderhandeling en uitte heel scherpe kritiek op de criticasters. CD&V levert de voorzitter van Eandis met Piet Buyse, de burgmeester van Dendermonde.
Donderdag 29 september gaat Piet Buyse in debat met China-kenners Jonathan Holslag en Bart Dessein. Over de Eandis-deal, uiteraard. Maar ook over het bredere verhaal van de Chinese expansie.
2. Wat is het risico van een Chinese participatie in Eandis?
De criticasters van de deal, zoals China-expert Jonathan Holslag, wijzen in de eerste plaats op de geostrategische belangen. China is zich wereldwijd aan het inkopen in strategische sectoren. Energie is er daar een van. Ook telecom en wetenschap hebben ze in het vizier. In België zouden de Chinezen voor zo’n 2,5 miljard euro aan directe investeringen hebben. Volvo, Wijnegem en Waasland Shopping Center, een containerterminal in Zeebrugge en Delta Lloyd België: allemaal zijn ze helemaal of deels in Chinese handen.
Vlaams minister van Energie Bart Tommelein wijst terzake op de grote omwentelingen die er in de energiesector staan te gebeuren. De grootste bedenking bij deze deal voor Tommelein is wat er met de data van de verbruikers zal gebeuren, eens de Chinezen daar toegang toe krijgen. ‘Door de energie-omslag zal er veel veranderen de komende jaren. Decentrale netwerken, slimme meters, noem maar op. Daarvoor zullen we enorm veel data moeten verzamelen’, zegt de voormalige staatssecretaris voor Privacy. ‘Hebben we genoeg nagedacht over dit aspect? Willen we onze data wel delen?’
De voorstanders van de deal wijzen erop dat het aandeel van SGEL te klein is om een risico te vormen. Daarop geven tegenstanders dan weer het voorbeeld van Electrabel, het zogenaamde Belgische kroonjuweel dat opging in de Franse energiereus GDF Suez.
China-kenners als Holslag wijzen er op dat China vele stappen vooruit denkt en strategische beslissingen over een erg lange periode neemt. ‘Je moet eerst je tegenpartij goed bestuderen, daarna goed samenwerken en vervolgens winnen,’ zo citeerde hij een Chinese onderzoeker in Knack.
3. De deal werd gesloten in juni, waarom breekt het debat nu los?
‘De zoektocht naar een private partner werd op de Raad van Bestuur van Eandis Assets op 29 juni 2016 afgerond met de keuze voor State Grid Europe Limited (SGEL),’ zo staat het op de site van Eandis zelf. 29 juni: dat betekent dat kort daarop de zomer begon en het politieke leven begon in te dommelen. Voeg daar nog aan toe dat dit hele dossier erg complex is – te complex voor het gemiddelde gemeenteraadslid.
De discussie kwam in een stroomversnelling door de aanvankelijk mysterieuze brief op basis waarvan Tommelein zijn mening herzag. Die brief, zo werd aan de redacties van VTM Nieuws en De Standaard bevestigd, komt van de staatsveiligheid.
Het is opmerkelijk dat de staatsveiligheid pas nu die brief – waarin gepleit wordt voor ‘grote terughoudendheid’ – bezorgt aan premier Charles Michel, vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken en Veiligheid Jan Jambon (N-VA), minister van Justitie Koen Geens (CD&V),ministers van Energie Marie-Christine Marghem (MR) en Tommelein (Vlaams) en Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans (N-VA).
Men zou kunnen zeggen dat de staatsveiligheid het te druk heeft met het terreurdossier en daarom zo laat komt met deze brief. Waarnemers vermoeden anderzijds dat de brief moet dienen als stok om de hond – de voorstanders van de deal – te slaan.
4. Zou zo’n moeilijk dossier niet weggehaald moeten worden van het lokale niveau?
Dat heet dan: ‘Dit is historisch zo gegroeid’. Noch de Vlaamse noch de Belgische overheid heeft in het verleden dat gemeentelijke elektriciteitsnetwerk (of beter: al die netwerken) willen overnemen. Reden: dat is erg duur.
Overigens is het geen garantie dat de federale overheid een beter bescherming zou bieden tegen strategische inkopen zoals deze van het Chinese staatsbedrijf. Opnieuw is Electrabel een goed voorbeeld: dat is door de regering-Verhofstadt in zijn geheel verkocht aan de Fransen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier