‘Het brugpensioen bleek een gigantische verspilling van talent en geld’

Nu de werkloosheid toeneemt, wordt er opnieuw gesproken over arbeidsherverdeling, verlaging van de pensioenleeftijd en het brugpensioen. De regeringen zouden evenwel beter vooruitkijken.

Het was voorspeld. De oude recepten om de werkloosheid te verlagen duiken met corona snel weer op. ‘Ik denk dat sommigen het zullen aangrijpen om de verhoging van de pensioenleeftijd opnieuw ter discussie te stellen’, zei Jan Denys, arbeidsmarktexpert bij Randstad, een maand geleden in dit blad. ‘Er zal ook wel weer gepraat worden over arbeidsherverdeling.’ Zo geschiedde. En dan is er ook nog het brugpensioen, niet eens een oud recept, want het wordt nog steeds toegepast en weer stevig gepromoot.

De informateursnota die PS-voorzitter Paul Magnette eind vorig jaar schreef, dus vóór corona, was compleet onverzoenbaar met het opzet om meer mensen aan het werk te krijgen – en dus met het Vlaamse regeerakkoord. Hij schoof toen al ‘recepten naar voren die al enkele decennia achterhaald zijn door de wetenschappelijke evidentie’, schreef Stijn Baert, hoogleraar arbeidseconomie (UGent). ‘Het gaat om recepten die de Waalse en Brusselse arbeidsmarkt hebben gebracht tot waar ze nu staan: absolute zorgenkindjes in de Europese klas, met werkzaamheidsgraden die amper de 60 procent overstijgen.’

Met de coronacrisis, die voor zeker 250.000 extra werklozen zal zorgen, zijn de opvattingen van de voorzitter van de grootste Waalse partij over ‘werk’ zeker niet veranderd. Ook ACV-voorzitter Marc Leemans zei ter gelegenheid van Rerum Novarum dat ‘alle recepten bekeken moeten worden om de werkloosheid op te vangen’. Als voorbeeld gaf hij het herverdelen van arbeid of een collectieve arbeidsduurverkorting en het brugpensioen. En al vóór de coronacrisis waren de vakbonden tegen de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar.

Nochtans weten we uit het verleden én uit wetenschappelijke studies dat dit alles geen wondermiddelen zijn om de stijgende werkloosheid op te vangen. Zo leidt arbeidsduurverkorting met loonbehoud tot een stijging van het uurloon. We prijzen ons dan zelf uit de markt, zeggen arbeidsmarktdeskundigen. Werkgevers zullen de arbeid automatiseren of verplaatsen naar het buitenland. Minder werkgelegenheid zal het resultaat zijn, het tegenovergestelde van wat we vandaag nodig hebben.

Het terugdraaien van de pensioenleeftijd zou even funest zijn. De regering-Michel besliste om de wettelijke pensioenleeftijd op te trekken van 65 naar 67 jaar tegen 2030. In alle Europese landen wordt de pensioenleeftijd op een of andere manier gekoppeld aan de stijgende levensverwachting, onder meer om de pensioenen betaalbaar te houden. In Nederland bijvoorbeeld werd al in 2012 beslist om de pensioenleeftijd te verhogen van 65 naar 67 jaar, en dat geleidelijk aan tegen 2024. We lopen dus zes jaar achter op onze noorderburen. Het terugschroeven van de wettelijke pensioenleeftijd zou een totaal verkeerd signaal zijn. Zeker als je weet dat de werkelijke leeftijd waarop men bij ons stopt met werken rond 62 jaar ligt.

En dan is er nog het brugpensioen of SWT, iets typisch Belgisch, dat nu ook weer op tafel ligt bij Brussels Airlines. Het idee achter het brugpensioen is hetzelfde als achter de verlaging van de pensioenleeftijd: de ouderen verlaten de arbeidsmarkt om plaats te maken voor de jongeren. Eerder bleek al dat dit een verkeerde inschatting is, waarvoor we een hoge prijs betaalden: het aanmoedigen van het brugpensioen in de jaren 1980 leidde ertoe dat heel veel 55-plussers niet meer werkten. Pas meer dan dertig jaar later zou de werkzaamheidsgraad van 55-plussers opnieuw het niveau van 1983 bereiken, blijkt uit onderzoek van Steunpunt Werk (KU Leuven). Een gigantische verspilling van talent en geld.

Het opvangen van de vele extra werklozen vereist een doordacht regeringsbeleid. Daar horen recepten uit het verleden als arbeidsherverdeling, verlaging pensioenleeftijd en brugpensioen niet bij. Die zorgen ervoor dat er nóg minder mensen zullen kunnen werken en dat leidt tot onheil. Het zou verstandiger en moediger zijn als de regeringen vooruit in plaats van achteruit zouden kijken en de coronacrisis aangrijpen om bijvoorbeeld de mensen sneller te heroriënteren naar toekomstgerichte sectoren. Daarnaast blijken overheidsinvesteringen die de productiviteit van werknemers en bedrijven verhogen het meest doeltreffend om de economie te stimuleren en mensen aan het werk te houden of te helpen. Misschien niet zo sexy, maar wel minder naast de kwestie.