Vrije Tribune

‘Het Belgisch energiepact is onrealistisch: zonder kernenergie geraken we er niet’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

‘Het energiepact laat zich in grote mate kenmerken door politiek en ideologisch knip- en plakwerk’, schrijft Luc Nijs van de Universiteit van Leiden. ‘Moet een energieplan niet verder kijken dan de komende tien jaar?’

Kernenergie is één van die onderwerpen waar politiek, ideologie en feiten nog lastig te onderscheiden zijn. Het traject dat kernenergie in ons land heeft afgelegd is allesbehalve indrukwekkend. Dat laatste heeft niets met kernenergie te maken maar de manier waarop het politieke systeem met energievoorziening in dit land is omgegaan. Het resultaat is een energierekening die zo ongeveer de hoogste is in Europa met zo ongeveer het laagste aandeel hernieuwbare energie. Het is het continue lage-resolutie denkwerk inzake een zeer complex vraagstuk dat ons gebracht heeft waar we nu zijn: falende centrales, te dure import, te dure facturen, en een rammelend en eerder simplistisch energiepact dat de kernuitval ondervangt met onder meer gascentrales.

De rek is uit kernenergie

Zelfs als het een goed idee was, is er geen energiemaatschappij (of bank) meer te vinden- net zoals in Nederland of Duitsland overigens- die nog wil beginnen aan het bouwen van kerncentrales stelt de pragmaticus. Dat mag niet verbazen. Het discours dat al politiek een decennium gevoerd wordt, zou mij ook niet overtuigen om een engagement op lange termijn aan te gaan op dit punt. En het feit dat de installaties duurder worden helpt niet. Maar ze worden om drie redenen duurder: ieder project is uniek en modulair bouwen is lastig, de nieuwe techniek heeft haar kost maar vooral: een techniek die niet gekocht wordt door de belangrijkste afnemers vertraagd in evolutie en wordt dus duurder.

Het Belgisch energiepact is onrealistisch: zonder kernenergie geraken we er niet.

Collega Jan-Leen Kloosterman, hoogleraar reactorfysica aan de TU Delft zei daarover afgelopen zaterdag op NPO radio 1 dat de Europese overheden geen betrouwbare partij zijn geweest in dit verhaal en dat zich dat vertaald heeft in een heroriëntatie door energiemaatschappijen en dus vertraagde de evolutie op dat punt en steeg de kostprijs. Dat klopt: er is na Fukushima nergens zo impulsief gereageerd dan in Europa.

De huidige situatie is het gevolg van (intentioneel) beleid en niet het gevolg van een natuurwet, en dus te wijzigen.

Geen rookgordijn inzake technologie

De technologie zou ook op zich laten wachten. Ik vraag me dan af in welk universum: zowel de USA, China en Indië (om er maar een paar te noemen) hebben de nieuwste installaties in gebruik. In de laatste twee landen wordt ook volop onderzoek verricht naar thorium-reactoren. Zij zijn jaren geleden al begonnen met bouwen en plukken daar binnenkort de vruchten van. Dat hebben ze dit jaar aangekondigd op het jaarlijkse thoriumcongres in het CERN.

‘Het gaat om een thorium gesmolten zout reactor, dat is een nieuw type reactor waar de splijtstof in gesmolten zout is opgeslagen in plaats van in brandstofstaven. Die is inherent veilig’, zegt Kloosterman nog. ‘Deze kan in 2050 in Nederland in bedrijf zijn als we een beetje doorwerken.’

De vraag is of het, na wegstrepen van ideologie en politiek, niet eerder noodzakelijk is dan wenselijk om nieuwe centrales te hebben.

Willen we er dus ooit iets mee, dan kunnen we het van hen kopen. Maar er is dus geen techniek waar we op moeten wachten. Want wie begint te bouwen, kan gaandeweg de nieuwere en nieuwste technologie introduceren, om dan de bouw af te sluiten.

Deze situatie had, zeker met onze decennialange ervaring in kernenergie ook omgekeerd kunnen zijn. Het grote verschil laat zich niet raden: een andere instelling en betrokkenheid van de betreffende overheden. ‘Nudging’ is een overheidstechniek om aan te zetten tot bepaald gedrag, zeker in energiekwesties. Of denkt u dat de zonnepanelen overal op de daken zijn gekomen puur op basis van marktwerking?

Bouwen van kerncentrales kost tijd en dus zijn nieuwe centrales zeker geen oplossing voor de komende jaren. Maar een energieplan kijkt neem ik aan verder dan 10 jaar. Het blijven schipperen met de bestaande centrales is eigenlijk ook aangeven dat nieuwe bouwen 10-15 jaar geleden allicht niet zo’n gek idee was geweest (toen de discussies over het energiepact begonnen). Het zal dus inderdaad behelpen worden met jazeker gascentrales, dure import etc.

De vraag is of het, na wegstrepen van ideologie en politiek, niet eerder noodzakelijk is dan wenselijk om nieuwe centrales te hebben. Nieuwe centrales zouden niet op halve kracht dienen te renderen, zeker niet als er van enige van coördinatie met buurlanden zal plaatsvinden.

Een pact is geen business case

We hebben toch een energiepact, volledig in lijn met de klimaatstrategie van het IPCC dus waarom die centrales. Het IPCC wees recentelijk zelf naar de eventuele noodzaak van kernenergie in de energiemix. Gaan we dat gewoon negeren wegens allicht louter een moment van intellectuele zwakte door het IPCC?

Als u niet helemaal gerust bent in dat energiepact bent u niet alleen. Het is uiteindelijk een compromisdocument en laat zich in grote mate kenmerken door politieke en ideologisch knip- en plakwerk.

Dat beleidsmatige knip- en plakwerk vertaalt zich nu ook al in de energiepraktijk. Het feit dat energie maar een fractie van je energiefactuur is is grotendeels te wijten aan het feit dat het een vergaarbak is geworden van allerlei heffingen en kosten. Nu de prijzen door energieschaarste de pan uit dreigen te swingen krijg je een barrage van uitspraken, want tot resultaten heeft het nog niet geleid, dat de kosten er uit moeten die er niet in horen (door diegenen die ze er zelf eerst instopte) en de kosten van de energieschaarste bij Engie moeten neerstrijken.

Het energiepact is niet enkel knip- en plakwerk, het is vooral geen business case. Daar waar de noodzakelijke subsidiëring van kernenergie steeds als argument wordt gebruikt, vergeet men dat men zelfs tot op vandaag (gelukkig in afnemende mate) die subsidiëring ook nodig heeft, en het alternatieve energie gebracht heeft waar het nu staat. Dat buiten het feit dat er- en wat veel erger is- in het pact geen rekening wordt gehouden met de kosten die nodig zijn voor een zware hertekening en upgrade van het distributienetwerk (‘smart grid’) nodig om dagelijkse fluctuaties van stroomproductie door alternatieve bronnen op te vangen, laat staan de kosten van massa-opslag, iets wat extreem kostelijk zal worden en technologisch veel verder af staan dan een thorium-installatie. Laat het nu net die infrastructuurkost zijn die in België al onwaarschijnlijk hoog is.

Financieel is het pact dus uitermate instabiel en daardoor in dezelfde mate onrealistisch. Het pact denkt ook niet in scenario’s en laat dat nou absoluut nodig zijn in een context waar de onzekerheid inzake de impact van technologie of CO2-uitstoot/reductie tegen 2050 zo groot is dat we dan nog niet eens overtuigend (zullen) kunnen meten welke de impact zal zijn van de klimaatinitiatieven die we nu nemen.

Kernenergie weglachen als element in de energiemix is dus vooral de favoriete bezigheid van mensen die weten dat ze straks niet verantwoordelijk gehouden zullen of kunnen worden als dat pact ons niet levert wat de bedoeling was. Net zoals dat nu ook al het geval is inzake energiemanagement. Wat zou Sinterklaas daarvan denken?

Luc Nijs is ceo en bestuursvoorzitter van de investeringsgroep The Talitha Group, en docent ‘internationale kapitaalmarkten’ aan de universiteit van Leiden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content