‘Fusies van gemeenten en de wortel van Liesbeth Homans’

‘Fusioneren goed en wel, maar het uitgangspunt dient een beter toekomstig bestuur te zijn, en niet de zo begeerde wortel van 500 euro per inwoner schuldovername die minister Liesbeth Homans voorhoudt’, vindt de burgemeester van Zonhoven.

De vrijwillige fusie van de Limburgse gemeenten Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek beheerst even onze Vlaamse media. De visie van de betrokken burgemeesters werd toegelicht, en ook sommige inwoners werden aan het woord gelaten. Het hele proces wordt nu op gang getrokken en op een democratische wijze zal er worden beslist of er daadwerkelijk al dan niet uiteindelijk een echte fusie komt. Als beide burgemeesters en gemeentebesturen zich achter het project scharen, dan is er normaal weinig twijfel over de uitkomst.

Dit is in wezen natuurlijk lovenswaardig. Gemeenten moeten vrij kunnen uitmaken of zij baat hebben om te fusioneren. Onze lokale autonomie is waardevol en lokale besturen, gedragen door een democratische meerderheid, zijn zeer goed in staat om in te schatten hoe zij best hiermee omgaan.

Maar deze vrij autonomie van de gemeenten komt onder druk te staan door de zo begeerde wortel van 500 euro per inwoner schuldovername die minister Liesbeth Homans voorhoudt indien men vrijwillig in het fusieverhaal stapt. Fusioneren goed en wel, maar het uitgangspunt dient een beter toekomstig bestuur te zijn, en niet een éénmalig cadeau van de Vlaamse Regering. Zonder afbreuk te doen aan de goede beweegredenen van mijn collega-burgemeesters in Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek bleek uit de interviews dat dit voor hun toch ook een belangrijk element was. Zoals elke gemeente kregen en krijgen zij meer en meer taken, en reeds sedert jaren minder en minder inkomsten. Met een geschenk van 500 euro per inwoner schuldovername zouden hun gemeenten in de toekomst schuldenvrij zijn, zo werd beweerd. Het is natuurlijk geen vrije autonomie meer om de financiële druk op te voeren en dan hun dit geschenk aan te bieden.

De minister gaat uit van de stelling dat “zij inzet op sterkere lokale besturen die ook in de toekomst een kwaliteitsvolle dienstverlening kunnen aanbieden aan de burgers” en stelt in feite dat fusioneren gewoon gelijk staat met dit gegeven. Waaruit dit blijkt is niet direct duidelijk. Fusioneren zal waarschijnlijk soms voordelen bieden in sommige domeinen waar een schaalvergroting nuttig kan zijn, maar op andere domeinen uiteraard weer nadelen. De betrokkenheid van de inwoners en de relatie tussen inwoners en de plaatselijk bestuurders vervaagt naarmate de gemeente alsmaar groter wordt.

Niet te veel vragen stellen

Minister Homans wenst dus geld ter beschikking te stellen bij vrijwillige fusies, ongeacht of een fusie een beter bestuur zal opleveren, of minstens worden hiervoor geen criteria aangehaald. Normaal stelt men vooreerst objectieve criteria vast, en op basis hiervan gaat men kijken of fuseren tot een beter en efficiënter en goedkoper bestuur kan leiden. Hier wordt gewoon het principe gehanteerd “een fusie is een fusie” en voor de rest worden er niet te veel vragen gesteld. Moet een gemeente in de toekomst 15.000 inwoners tellen, of minstens 20.000 of nog veel meer? Wat heeft de minister voor ogen? Het blijft onduidelijk.

De gemeenten Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek, ze zijn met respectievelijk 13.000 en 11.000 inwoners, en in de toekomst dus 24.000 inwoners, gaan nu langs de kassa en incasseren éénmalig een schuldovername van 500 per inwoner. Dit zou een bedrag betekenen van 12.000.000 euro schuldovername.

Als burgemeester van een iets kleinere gemeente Zonhoven in vergelijking met de toekomstige gefuseerde gemeente Meeuwen-Gruitrode-Opglabbeek, met name met een inwonersaantal van 21.000, voer ik al jaren een politiek van schuldafbouw ( de schuld werd gedurende een tiental jaren tot ongeveer één derde teruggebracht, en onze schuld is per inwoner al zelfs minder dan de voorgehouden 500 euro per inwoner ), ik tracht te komen tot aanwerving van meer en meer deskundig personeel die de steeds moeilijkere taken kunnen opnemen, en is onze gemeente bijna even groot als de gefuseerde gemeente Meeuwen-Gruitrode-Opglabbeek. Met enige bescheidenheid meen ik dat wij al jaren bezig zijn om “een sterk lokaal bestuur te zijn met een kwaliteitsvolle dienstverlening aan onze inwoners” uit te bouwen. Toch zal ik niet langs de kassa mogen passeren. Wie mij de logica hiervan kan uitleggen, is welkom. Welk verschil is er tussen mijn inwoners en die van de toekomstig gefuseerde gemeente Meeuwen-Gruitrode-Opglabbeek?

Goed bestuur wordt niet beloond

Als men de redenering van de minister tot in het absurde doortrekt zou de stad Tongeren, 30.000 inwoners, toch best fusioneren met gemeente Herstappe, 100 inwoners, voor zover dit al mogelijk zou zijn gezien het een faciliteitengemeente is. De minister gaat er dan vanuit dat hiervoor een beloning tegenover moet staan wegens – wat was het weer? – een sterker lokaal bestuur?

In feite wordt er gewoon arbitrair beslist om een groot bedrag uit te betalen, zonder dat dit ergens op gesteund is. Goed bestuur wordt niet beloond. Zonder te verwijzen naar de gemeenten Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek, wiens behoorlijk bestuur ik niet in twijfel trek, zou je een gemeente heel slecht kunnen besturen, zeer vele schulden maken, en dan fusioneren om schuldovername te krijgen. Andere gemeenten die gedurende jaren zuinig en zorgvuldig te werk zijn gegaan worden in de steek gelaten.

Het lijkt me dat de minister beter criteria vooropstelt wat zij onder “een sterk lokaal bestuur” verstaat, en dan met de blijkbare beschikbare budgetten elke gemeente ondersteunt die hieraan beantwoord. Dan wordt ook terug de echte lokale autonomie hersteld, en kunnen de gemeenten op een echt vrij manier beginnen denken of een fusie wel echt iets voor hun is.