Europa bewijst het: de jongeren betalen de pensioenhervorming

Volgens Olivier Pintelon gaapt er een kloof tussen discours en realiteit. ‘De pensioenhervorming wordt doorgevoerd in naam van de jongere generaties, terwijl zij net de rekening betalen.’

Er gaapt vaak een kloof tussen discours en realiteit. Een actueel voorbeeld is de pensioenhervorming: zij wordt doorgevoerd in naam van de jongere generaties, terwijl zij net de rekening betalen. Een nieuwe Europese studie toont aan dat de toekomstige pensioenen in België – eerste en tweede pijler samen – zullen dalen. Op die manier wordt de jongere generatie steeds meer afhankelijk van private verzekeringen. Dat is uitermate onrechtvaardig. De jonge werknemers dragen immers een ‘dubbele last’: ze moeten bijdragen voor de huidige pensioenen, terwijl ze best ook zelf een extra pensioen bijeen sparen.

Quo vadis pensioenhervorming?

Het sleutelen aan de Belgische pensioenen is al enkele decennia aan de gang. In de jaren ’90 werd de pensioenleeftijd voor vrouwen opgetrokken van 60 naar 65 jaar. In 2001 zag het zogenaamde Zilverfonds het licht, terwijl in 2005 het Generatiepact de toegang tot het toenmalige ‘brugpensioen’ beperkte. Hervormingen zijn dus geenszins een nieuw fenomeen, maar alles kwam toch enigszins in een stroomversnelling sinds de publicatie van het expertenrapport uit 2014 én het aantreden van de nieuwe federale regering-Michel.

Waar staan we momenteel? De federale regering heeft de voorwaarden voor het vervroegd pensioen verstrengd en trok de pensioenleeftijd op van 65 naar 67 jaar (tegen 2030). Verder, enkele besparingen. Vanaf 1 januari 2015 verdween de pensioenbonus, een financiële incentive om langer aan de slag te blijven. Ambtenaren verloren dan weer de ‘diplomabonificatie’, een systeem waarbij studiejaren meetellen voor de pensioenopbouw.

Op termijn moet een Nationale Pensioenconferentie zich buigen over de overgang naar een ‘pensioen op punten’. Hierbij bouw je niet langer een pensioenbedrag op, maar verzamel je doorheen de loopbaan punten die pas aan de eindmeet worden omgezet in een pensioenbedrag. De Nationale Pensioenconferentie werd deze zomer formeel opgericht en buigt zich momenteel over het deeltijds pensioen en de problematiek van de zware beroepen.

Europa maakt de balans op

Waartoe hebben de recente hervormingen geleid? Europa maakt jaarlijks een stand van zaken op in het Pension Adequacy Report. En wat blijkt? Voor België vertalen de hervormingen zich in een daling van de toekomstige pensioenbedragen. Over 40 jaar zakt de netto vervangingsratio (eerste en tweede pijler samen) met 3,9 tot 4,9 percentpunten. De grote boosdoener is de afschaffing van de pensioenbonus. Zelfs bij lange loopbanen, zullen de uitgekeerde pensioenen dalen. De jongere generatie zal dus letterlijk langer moeten werken voor een lager pensioen.

Het gebroken pensioencontract

De federale regering klopt zichzelf nochtans op de borst. Immers, volgens een recente simulatie van de Studiecommissie voor de Vergrijzing daalt de meerkost van de vergrijzing tegen 2060 van 4,2% BBP naar 2,1% BBP. De reden die zij daarvoor aanhaalt, is langer werken. Wat men u echter niet vertelt, is dat er ook een platte besparing aan de gang is. Vooral de afschaffing van de pensioenbonus heeft een sterke impact op de pensioenaanspraken. En de op til zijnde hervormingen – overgang naar ‘pensioen op punten’ en besparingen op overheidspensioenen – beloven weinig goeds.

Dat brengt ons bij het ‘gebroken pensioencontract’. Jongeren zullen langer moeten werken voor minder pensioen, terwijl ze wel de huidige pensioenen moeten betalen. Ondertussen worden de jonge werknemers geduwd in de richting van de private, gekapitaliseerde pensioenstelsels. Dat legt een dubbele last op deze generatie.

Elke overgang naar kapitalisatie kampt eigenlijk met dat probleem. Een intergenerationeel eerlijke oplossing zou – ironisch genoeg – wel eens een versterking van het wettelijk repartitiestelsel kunnen zijn. Een herfinanciering dringt zich op. Daarbij kunnen de lasten eerlijk verspreid worden over de generaties. Denk maar aan een algemene sociale bijdrage waarbij ook vermogenden – vaak ouderen – een bijdrage leveren of aan het in vraag stellen van de vele (lineaire) bijdragekortingen.