Hans Schmidt

‘Er zijn ook veel redenen om wel voor het unieke beroep van leerkracht te kiezen’

Hans Schmidt Voormalig directeur GBS De Pinte en pedagogisch begeleider OVSG.

‘Vandaag leerkracht zijn brengt meer uitdagingen met zich mee dan vroeger’, stelt Hans Schmidt. ‘Alleen met onderwijsambassadeurs kunnen we jonge mensen over de streep halen die nu omwille van de minder populaire aspecten van het beroep de stap niet durven zetten.’

Dag na dag horen we dat er een steeds groter gebrek aan onderwijzers is. Eén duidelijke hoofdreden van het groter wordend tekort is er niet. Wel ligt een deel van de oorzaak wellicht in feit dat aan de ene kant steeds minder gedreven, creatieve, bijzonder competente jongeren voor dit zinvolle beroep kiezen.

Er zijn ook veel redenen om voor het unieke beroep van leerkracht te kiezen.

Daarnaast zijn de taken van de huidige leerkracht zo complex en veelzijdig, dat alleen de sterkste benen ze kunnen dragen. Velen zien door het bos de bomen niet meer, met veel gevallen van burn-out als gevolg. Ik focus me in deze bijdrage enkel op het basisonderwijs omdat dat mijn biotoop is, maar ik vermoed dat dit probleem zich ook in het secundair onderwijs stelt.

Tijden veranderen snel

Toen ik 45 jaar terug de klas binnenstapte was alles heel duidelijk omlijnd en gestructureerd. De leerplannen waren eenduidig, en lesje na lesje werd de kennis overgebracht. In die oer-klassieke onderwijsvorm werd je tevens gedragen door de anderen die net hetzelfde deden als jij. In die tijd werd er ook onder elkaar niet veel gepalaverd over pedagogie en didactiek. Wat je in je beginjaren deed, deed je wellicht ook, jaar na jaar, tot op het einde van je carrière.

Mijn pedagogisch – didactische bibliotheek was slechts enkele boekjes groot. Met wat sindsdien ontdekt en gepubliceerd is in verband met ontwikkelingspsychologie en -stoornissen, leerproblemen en -stoornissen, gedragsproblemen en -stoornissen, nieuwe boeiende didactische werkvormen, theorieën over kennis verwerven, vaardigheden trainen, attitudes aanleren, kan men minstens twintig bibliotheken vullen. Met die nieuwe bevindingen geen rekening houden, kan bovendien niet.

Daarnaast zijn de laatste jaren diverse onderwijsvormen en methodieken die destijds als alternatief werden bestempeld echt mainstream aan het worden. Het waarnemingsgerichte, het proefondervindelijke, het onderzoeksgerichte en het ervaringsgerichte onderwijs genieten een groeiende belangstelling. Ook coöperatief, projectmatig, ontwikkelingsgericht én inclusief werken, worden in de verschillende onderwijsnetten steeds ernstiger genomen. Ook hier kan men de klok niet terugdraaien. Deze manieren van onderwijzen zorgen voor een diepgaander en langduriger ‘leren’ en vooral ‘leren leren’ (lees: het zo noodzakelijke ‘levenslang leren’).

Diversiteit

Ook het M-decreet veranderde het ganse schoolgebeuren revolutionair. De komende jaren zullen alle scholen die het decreet ernstig nemen niet meer werken vanuit het basisprincipe dat elk kind op elk moment hetzelfde moet bereikt hebben – wat overigens nog nooit kon – maar zullen allen ‘ontwikkelingsgericht werken’ als paradigma moeten nemen.

Inclusie en zorg impliceert ook dat men, binnen het team werk zal moeten maken van co-teaching, van intens overleggend samenwerken met zorgleerkrachten, logopedisten, kinesisten, orthopedagogen. En ja, ook dat vraagt bijzondere vaardigheden en heel veel diepgaand pedagogisch – didactisch inzicht.

Ook het gegeven van de bijzonder grote diversiteit moeten we hier aanhalen. Er zijn steeds meer scholen waar kinderen van meer dan 20 nationaliteiten met evenveel thuistalen ingeschreven zijn. Voor deze groepen kinderen een weg uitstippelen die als richtpunt de ‘eindtermen’ heeft, is een moeilijke en complexe opdracht. Ook van die leerkrachten wordt verlangd dat ze met hun leerlingen de eindtermen behalen.

De pletwals die informatiestroom heet

Een ander heel belangrijk – misschien wel het belangrijkste – element is de gigantische massa informatie die elke dag over onze kinderen heen walst. In mijn schooltijd verwierf je kennis op de eerste plaats – en vaak uitsluitend – op school. Vandaag de dag is alles wat je op school aan kennis zou moeten verwerven ook vindbaar op honderden sites en via andere media, en dat bovendien vaak op een veel speelsere en meer uitdagende manier dan op school zelf aangeboden wordt. Er is een voortdurende, zij het soms zeer oppervlakkige, infostroom die ’s ochtends al voor de les begint, en ’s avonds pas ophoudt als de laatste iPhone is afgesloten.

Laten we vooral ook niet vergeten dat het brein van de jonge kinderen vandaag de dag, door deze media, multimediaal wordt geprogrammeerd. Dat wil zeggen dat er andere neurovelden en neurobanen in hun hersenen worden geactiveerd dan in de breinen van andere generaties. Vroeger werden kinderen literair geprogrammeerd, daarom communiceren en scholen veel volwassenen nog steeds hoofdzakelijk met taal. Het canon van onze huidige leerlingen wordt echter steeds meer multimediaal. Onderwijsmensen zullen heel snel een aangepast hedendaags multimediaal canon moeten vinden dat hun brein aanspreekt. Je draait toch ook geen LP’s op een mp3-speler. Hier de klok terugdraaien is mijn inziens een kamikaze-operatie.

Wie vandaag de dag de klas induikt, moet de grote lijnen van wat hierboven beschreven is kennen, begrijpen, bezitten en kunnen toepassen, en kan dus onmogelijke nog dezelfde eenvoudige uniforme, docerende onderwijsstijl van weleer hanteren. Dat maakt het echt intens en vermoeiend.

De huidige tutors moeten er dus – en ik zeg bewust: ‘samen met de leerlingen’ – in slagen de kinderen zinvol en doelgericht op deze informatiesnelwegen te leren wandelen, en vooral de juiste wegen te leren kiezen. De multimediale informatie leren zoeken, leren analyseren, filteren, bewaren of verwijderen, summier samenvatten, uiterst kritisch bekijken én juist beoordelen is de uitdaging waarvoor de huidige en de toekomstige leerkracht staat.

Meer dan ooit zullen leerkrachten zelf stevig gewapend moeten zijn om zelf te kunnen aantonen en de kinderen te laten ontdekken dat info X juist is en info Y helemaal niet. Met andere woorden: objectiveren is een hoofdtaak. Hoe je dat doet, en op grond waarvan, is een bijzonder moeilijke en complexe uitdaging. Dat doe je niet alleen met idealisme en sociaal gevoel. Dat kan je maar als je zelf sterk kan inschatten wat juist en fout is, als je zelf voldoende erudiet bent, en een bijzonder groot kritisch vermogen bezit.

De zoektocht naar talent

Dat alles brengt ons bij het gegeven dat we vandaag de dag – en zeker in de toekomst – bijzonder bekwame, gedreven, creatieve en erudiete onderwijzers nodig hebben. We weten dat op honderd studenten die de nodige competenties en de attitude hebben om schitterende leerkrachten te worden, er geen twee aan denken in het basisonderwijs te stappen. Daar zijn vele redenen voor: het vooruitzicht van een vlakke carrière, verloning, sociale status, en de complexe hedendaagse uitdagingen die ik hierboven beschreef.

Met onderwijsambassadeurs kunnen we jonge mensen over de streep halen om leerkracht te worden.

Nochtans zijn er heel veel redenen om voor dat unieke beroep te kiezen. Kinderen in hun groei, hun ontwikkeling, hun leerproces begeleiden en vooral, kinderen humaniseren geeft een enorme voldoening. Je belegt immers in hun toekomst, en de toekomst van onze samenleving. Een belegging die het welbevinden van zovelen en ook van jezelf als rente heeft. Meer dan de moeite dus om op te roepen voor dit beroep te kiezen.

Ook de zorgsector kampt met een probleem van instroom. Vlaams minister van Welzijn Vandeurzen (CD&V) creëerde als deel van de oplossing zorgambassadeurs die van school naar school trekken en in zorgcentra allerhande jongeren uitnodigen om hen de waarde van een beroep in de zorg aan te tonen en ze te motiveren de stap naar een zorgberoep te zetten. In de zoektocht naar talent en vooral in het motiveren van deze talenten wil ik een lans breken voor onderwijsambassadeurs. Zou het niet fantastisch zijn indien de jongeren gedreven onderwijsmensen basisonderwijs aan het woord zouden horen die praten over de bijzondere waarde van hun vak?

Waar wachten we op?

Het zal moeten gebeuren door mensen die gedreven in het vak staan of stonden, die tegelijk idealistisch en realistisch zijn. Mensen die zonder franjes de grote noodzaak van bijzonder getalenteerde mensen in onderwijs kunnen en durven aantonen. De ambassadeurs zullen helder en klaar moeten durven stellen dat de toekomst er veel mooier zal uitzien als ze aan de basis, vanaf de prilste jaren, stevig en doordacht gevormd zijn.

Ik heb weet van heel wat onderwijzers of directies op rust die jongeren ongetwijfeld warm kunnen maken voor dit mooie beroep. Alleen zo kunnen we jonge mensen over de streep halen die nu omwille van de minder populaire aspecten van het beroep de stap niet durven zetten.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content