‘Er komt vandaag te veel af op schoolteams: het werk moet opnieuw haalbaar worden’

‘We moeten onze scholen anders organiseren’, schrijft directeur Peter Van Hove. Hij reageert op een interview waarin Theo Francken zijn droom uiteen zette om een eliteschool op te richten.

Maandag 12 november was staatssecretaris Theo Francken uitgenodigd bij ‘De Wereld van Sofie’ op Radio 1. Hij was er te gast omdat hij in het verleden al ambitie had getoond om een eliteschool op te richten. Met veel passie vertelde hij over zijn project. Het siert hem dat hij tijdens de uitzending onomwonden en enthousiast zijn pedagogische aanpak toelichtte, al moet ik bekennen dat ik een aantal keer raar opkeek en dacht dat zijn naam door het slijk werd gehaald door een stemmenimitator.

Het is – zo blijkt – al vele jaren zijn jongensdroom om een elitaire secundaire school te starten, ‘elitair aan de uitstroom’ zoals hij dat noemt. ‘Niet alleen voor de zoontjes van advocaten en dokters’. Hij had er zelfs al een slogan voor verzonnen. ‘Solidair maar niet socialistisch, elitair maar niet blank.’ De instroom is breed maar de uitstroom zijn alleen de besten. Ik stel me dan voor dat de ene na de andere leerling uitvalt en dat uiteindelijk alleen de primi inter pares overblijven. De leiders van het volk die in zijn school worden geboetseerd.

Er komt vandaag te veel af op schoolteams: het werk moet opnieuw haalbaar worden.

Het lijkt me dat zijn eliteschool allerminst een afspiegeling kan zijn van de samenleving. Is het in dergelijke scholen dat kinderen en jongeren leren samenleven? Worden jongeren daar voorbereid op de rol die ze straks zullen opnemen in de samenleving? Een samenleving die – tenzij ik me vergis – toch niet elitair hoeft te zijn? Het is in dergelijke scholen dat er ook aan ouders wordt gezegd, vanuit een ‘oprechte’ bezorgdheid, dat hun kinderen beter naar een andere school zouden gaan ‘omdat het niveau bij ons wat te hoog ligt’. In dat soort scholen worden anderstalige kinderen doorverwezen naar een naburige school omdat ze dààr ‘een aparte klas hebben waar kinderen heel snel Nederlands leren’.

Het zou ook in de school van de heer Francken kunnen gebeuren. Wellicht vinden kinderen voor wie technisch of beroepsonderwijs een betere keuze zou zijn, niet hun gading in zijn school. Hij liet zich tijdens het interview immers ontvallen dat er misschien enkel algemeen secundair zal worden aangeboden in zijn school ‘omdat werktuigen veel geld kosten en een en ander toch rendabel moet kunnen blijven’. Beseft de heer Francken dat hij op dat moment een grote groep jongeren en hun ouders stigmatiseerde door beroeps- en technisch onderwijs te herleiden tot onderwijs met werktuigen. Hij had het bijvoorbeeld even goed kunnen hebben over hoogtechnologische omkadering.

Naast leerlingen met het hoogste IQ moeten zijn leerlingen ook – ‘mens sana in corpore sano’ – een sportief en gezond lichaam hebben. Heb ik het dan goed begrepen dat bijvoorbeeld leerlingen met een fysieke beperking niet welkom zijn in zijn eliteschool? De heer Francken wil in zijn school de leiders van de toekomst vormen. Gevraagd naar het hogere doel antwoordt hij – tijdens het interview – dat hij dit doet ‘voor een sterkere samenleving en een sterker Vlaanderen’ … en daarvoor o.a. ‘moet de kennisoverdracht prioritair zijn en heeft de school liefst een internaat.’

Moeten kinderen vooral ook niet worden aangeleerd om kritisch te zijn over wat vandaag – o.a. via sociale media – op hen afkomt? Dit gaat heus verder dan zijn karikaturale veralgemening waarmee hij de indruk wekt dat ‘zonder fouten kunnen schrijven’ en ‘respect hebben voor ‘ vandaag zou worden vervangen door het kunnen opzoeken op Wikipedia en het feit dat kinderen zich goed voelen (zonder meer). In welke school wordt die keuze gemaakt, vroeg ik me af? Moeten jongeren niet veeleer leren om samen te leven in onze superdiverse samenleving in plaats van hen die kansen te ontnemen door hen jarenlang – gedurende hun schooltijd – af te zonderen in een elitaire bubbel?

Kunnen we de maatschappij geen grotere dienst bewijzen door ervoor te zorgen dat alle kinderen boven zichzelf uitstijgen, wat hun startpositie ook is?

Maar – zo stelt de heer Francken – ‘iedereen is geboren in de wieg die hij heeft’. Hij verwart ‘gelijke instroom’ met ‘gelijke kansen op school’. Daar denk ik anders over en juist daarom is het mijn overtuiging dat elk kind recht heeft op excellent onderwijs. Niet enkel de kinderen met een hoog IQ of kinderen zonder specifieke onderwijsbehoeften. Of moeten sommige kinderen zich er uiteindelijk zomaar bij neerleggen dat ze in een minder sterke thuiscontext opgroeien of worden geconfronteerd met een of andere leerstoornis? Kunnen we de maatschappij geen grotere dienst bewijzen door ervoor te zorgen dat alle kinderen boven zichzelf uitstijgen, wat hun startpositie ook is?

En zo belanden we natuurlijk bij waar het eigenlijk allemaal om draait. Er komt vandaag veel te veel af op schoolteams. Het water staat aan de lippen bij leerkrachten. Jongeren zijn niet meer gemotiveerd om leerkracht te worden. Het aantal burn-outs in het onderwijs was nog nooit zo hoog. We worden steeds vaker geconfronteerd met superdiverse klasgroepen. De laatste jaren hebben schoolteams er voluit op ingezet om alle leerlingen goed onderwijs te geven, maar tegelijk zijn onze sterkere leerlingen te veel op hun honger blijven zitten. Onderzoeksresultaten tonen tegelijk aan dat kinderen met een migratieachtergrond steeds zwakker scoren.

Leerkrachten verrichten schitterend werk en zijn in de meeste gevallen ontzettend gemotiveerd om kinderen te laten excelleren, maar je kan niet tegelijk de taken uitvoeren van een klasleerkracht, een logopedist, een orthopedagoog en een psycholoog.

We hebben doortastende maatregelen nodig. Scholen hebben nood aan sterke (pedagogische) leiders die zich kunnen bezighouden met hun corebusiness, met het realiseren van kwalitatief onderwijs voor alle kinderen en jongeren. Directies in basisscholen hebben hebben bijvoorbeeld meer nood aan een volwaardig secretariaat dan aan wat extra loon.

Daarnaast moeten scholen – gezien de superdiversiteit van klasgroepen – kunnen rekenen op andere expertise dan deze die nu in scholen aanwezig is. Schoolteams van gewoon onderwijs moeten worden uitgebreid met orthopedagogen, logopedisten, psychologen, … Het M-decreet bijvoorbeeld haalt kinderen weg uit het buitengewoon onderwijs, maar voorziet niet de nodige ondersteuning in de gewone basisscholen.

We moeten onze scholen anders organiseren. Het werk moet haalbaar zijn voor de leerkrachten. Ze kunnen meer in team werken en daarbinnen moet elk teamlid een deelverantwoordelijkheid krijgen. Leerkrachten verrichten schitterend werk en zijn in de meeste gevallen ontzettend gemotiveerd om kinderen te laten excelleren, maar je kan niet tegelijk de taken uitvoeren van een klasleerkracht, een logopedist, een orthopedagoog en een psycholoog. Schoolteams moeten worden uitgebreid met andere specialisaties en Vlaanderen moet nadenken over onderwijsassistenten die de routinetaken kunnen overnemen van de leerkrachten.

Dat zijn alvast enkele uitdagingen die ik zie in het Vlaamse onderwijs. Die wil ik op alle niveaus én samen met alle betrokkenen – ook samen met de door de heer Francken zo verfoeide vakbonden en koepels – aanpakken. Samen werken we aan een school waar kinderen samen leren en samen leven, waar niet wordt gepolariseerd, waar niet wordt gesegmenteerd, waar – graag met wat meer ondersteuning van de overheid – een voor leerkrachten haalbare schoolorganisatie wordt opgezet zodat àlle kinderen excelleren.

Peter Van Hove is directeur van de basisschool GO! Atheneum Denderleeuw.